Τετάρτη 29 Μαΐου 2019

ΑΓΙΟΣ ΑΝΤΩΝΙΟΣ Ο ΜΕΓΑΣ



Θα ήταν παράλειψη για ένα blog που ασχολείται με το ΑΓΙΟ ΟΡΟΣ έστω και για θέματα πεζοπορίας και ιστορίας να μην έχει τουλάχιστον μία ανάρτηση για τον ΑΓΙΟ ΑΝΤΩΝΙΟ, τον ιδρυτή στην πραγματικότητα του μοναχισμού στον Χριστιανισμό. Έτσι σας παρουσιάζουμε ένα μέρος από τις πληροφορίες που μαζέψαμε για Αυτόν μέσα από το διαδίκτυο και από ένα βιβλίο αφιερωμένο σε αυτόν.

ΑΓΙΟΣ ΑΝΤΩΝΙΟΣ Ο ΜΕΓΑΣ

Ο Μέγας Αντώνιος είναι Άγιος της Ορθόδοξης Εκκλησίας και ο πρώτος ασκητής του Χριστιανισμού, που θεμελίωσε τον υγιή Μοναχισμό. Έζησε στα χρόνια των αυτοκρατόρων Διοκλητιανού και Μαξιμιανού μέχρι και την εποχή του Μεγάλου Κωνσταντίνου και των παιδιών του. Το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του το έζησε ως ασκητής στην έρημο και πέθανε στις 17 Ιανουαρίου του 356, οπότε και εορτάζεται η μνήμη του από τις Λουθηρανικές, τις Αγγλικανικές, τις Καθολικές και τις Ορθόδοξες εκκλησίες, όπου θεωρείται άγιος.

Η ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΑΝΤΩΝΙΟΥ
Την βιογραφία του Αγίου Αντωνίου έγραψε στην ελληνική ο Μέγας Αθανάσιος ο οποίος ως επίσκοπος Αλεξανδρείας την έστειλε αρχικά σε μοναχούς της Αιγύπτου αρχίζοντας με τη φράση «Αγαθήν άμιλλαν ενωτίσασθε». Αυτήν αντέγραψε στη συνέχεια ο Συμεών ο Μεταφραστής από τον οποίον και παρέλαβε ο Αγάπιος ο Κρης που μετέφρασε εκ του ελληνικού και καταχώρησε στον εκδοθέντα υπ' αυτού «Παράδεισον». Ιδιαίτερο εγκωμιαστικό λόγο στον Μέγα Αντώνιο συνέθεσε ο Ιεροδιδάσκαλος Μακάριος ο Πάτμιος. 

Ο Αντώνιος, τον οποίον οι Άγιοι Πατέρες ανακήρυξαν Μέγα, γεννήθηκε επί εποχής Δεκίου, το έτος 251 (έτος σνά) στο χωριό Κομά της Κάτω Αιγύπτου, κοντά στην Ηρακλεόπολη την Μεγάλη, από πλούσιους αλλά ευσεβείς χριστιανούς γονείς. Έζησε στα χρόνια ρωμαίων αυτοκρατόρων, όπως ο Διοκλητιανός (284-305), ο Μαξιμιανός (285-305) και ο Μέγας Κωνσταντίνος. Από την παιδική του ηλικία ήταν ολιγαρκής και αυτάρκης κι έδειξε ενδιαφέρον για τη λατρευτική ζωή της εκκλησίας.

Από την παιδική του ηλικία τον διακατείχαν η αυτάρκεια η ολιγάρκεια και η εσωστρέφεια ένεκα των οποίων και δεν θέλησε να μάθει γράμματα ούτε να συναναστρέφεται με άλλα παιδιά προκειμένου «να μην αισθάνεται σύγχυση και ανάγκη φροντίδας», ακολουθούσε όμως τους γονείς του συστηματικά σε εκκλησιασμούς όπου και έδινε ιδιαίτερη προσοχή στα ιερά αναγνώσματα.. 

Όταν σε ηλικία 18 ή 20 ετών έχασε τους γονείς του απέμεινε με την μικρότερη αδερφή του, αναλαμβάνοντας ο ίδιος την φροντίδα του σπιτιού τους. 

Έξι μήνες μετά το θάνατο των γονιών του ο Αντώνιος άκουσε στην εκκλησία την Ευαγγελική περικοπή της πρόσκλησης του πλουσίου νέου, στην οποία αναφέρεται ότι ο Χριστός είπε: «πώλησόν σου τα υπάρχοντα και δος πτωχοίς και έξεις θησαυρόν εν ουρανώ, και δεύρο ακολούθει μοι» (Ευαγγέλιο του Ματθαίου ιθ΄ 21). Συγκινημένος από την ευαγγελική αυτή περικοπή, διένειμε την περιουσία 300 εύφορων κτημάτων του στους φτωχούς. 

Επίσης, εμπιστεύτηκε την αδερφή του σ' έναν παρθενώνα ανατροφής (δεδομένου ότι μοναστήρια δεν υπήρχαν ακόμα), ενώ ο ίδιος αφού χάρισε προηγουμένως και το σπίτι του, αποσύρθηκε σ' ένα κελί που έκτισε ο ίδιος σε απομονωμένο μέρος πλησίον του χωριού του. μιμούμενος κάποιον γέροντα ασκητή που έτυχε να γνωρίσει και να θαυμάζει για την αρετή του. 

Ο ίδιος αποσύρθηκε στην έρημο όπου έζησε ασκητικά, παραμένοντας έτσι μακριά από υλικούς πειρασμούς και διαφόρων κοινωνικών συμπεριφορών. Κατά τον χρόνο αυτό επισκεπτόταν διάφορους άλλους ασκητές που θαύμαζε την αρετή τους όπου ως «σοφή μέλισσα» επέλεγε τα άνθη της συλλέγοντας το «πνευματικό νέκταρ» της ηθικής και της αρετής. Ασκούμενος έτσι στην αγρυπνία και την προσευχή και εξ ανάγκης στη νηστεία, τρώγοντας μία φορά την ημέρα περί τη δύση του Ηλίου, ή κάθε δύο μέρες ή και τέσσερις, μόνο άρτο και αλάτι και νερό. Παράλληλα ασχολιόταν με εργόχειρο που αντάλλασσε με τα απαραίτητα επιβίωσης, τρώγοντας ελάχιστα κάθε μέρα, ενώ τα υπόλοιπα συνέχιζε να τα χαρίζει σε φτωχούς. Έτσι σ' αυτό το διάστημα ασχολούμενος με την ανάγνωση ιερών κειμένων παρέμεινε σ' όλους αγαπητός, πράος, και θαυμαστός. Ποτέ δεν υπερηφανεύτηκε αλλά ούτε και φιλονίκησε ή λύπησε κανέναν. Υπό το καθεστώς αυτό δεν άργησε να δέχεται τους πρώτους πειρασμούς του πονηρού πνεύματος είτε σαρκικούς, λόγω της νεότητάς του, είτε σε πονηρούς λογισμούς και ιδέες που του επέβαλε προκειμένου να διακόψει την ασκητική του ζωή. Οι πειρασμοί αυτοί αφορούσαν άλλοτε τις βιολογικές σαρκικές ορμές και απολαύσεις με οπτασίες νεαρής κοπέλας, άλλοτε με εμβόλιμες ιδέες για τη φροντίδα της αδελφής του που κινδύνευε να γίνει πόρνη και άλλοτε την φιλαργυρία, φιλοδοξία κ.ά. που όμως σ' όλες τις περιπτώσεις απέτυχαν. Ακολούθησαν ασθένειες όπου ο Αντώνιος με τις συνεχείς προσευχές του κατάφερε να μη τον πτοήσουν. Την πάλη αυτή είχαν αντιληφθεί ακόμα και οι επισκέπτες του οι οποίοι και τον θαύμαζαν αποκαλύπτοντάς τους ότι «Εγώ δεν ενίκησα, αλλ΄ η χάρις του Θεού, ήτις με ενίσχυσε». Τελικά, σύμφωνα πάντα με την βιογραφία, βλέποντας το πονηρό πνεύμα ότι αδυνατούσε με τους λογισμούς να πλανήσει τον Αντώνιο εμφανίσθηκε μπροστά του ως «μέλαν παιδίον» λέγοντάς του: «Πολλούς επλάνησα, και πολλούς κατέβαλον και ενίκησα, αλλά σε πολεμών ησθένησα». Στην ερώτηση του Οσίου ποιος είσαι εσύ, εκείνο απάντησε: «Εγώ είμαι το πνεύμα της πορνείας και γαργαλίζω τους νέους εις ταύτην την πύρωσιν. Πολλούς σώφρονας ηπάτησα και πολλάκις ετάραξα και σε, αλλά συ με ενίκησες». Ο Όσιος ευχαριστώντας στη συνέχεια τον Θεό εκδίωξε στη συνέχεια το πνεύμα λέγοντάς του «Δεν σε φοβούμαι πλέον ούτε σε υπολογίζω ποσώς επειδή είσαι μαύρος στον νουν και παιδίον αδύνατος και ευκαταφρόνητος.» Μετά απ' αυτά το πονηρό πνεύμα έφυγε και δεν τόλμησε πλέον να τον πλησιάσει. Ο δε Όσιος συνέχισε με προσευχές και αγρυπνία να ενισχύεται σε αρετή έτοιμος ν' αντιμετωπίσει νέους πειρασμούς.

Ο Όσιος Αντώνιος συνεχίζοντας την ασκητική ζωή κοιμόταν σε μια ψάθα στο ύπαιθρο διδάσκοντας πως «όταν οι ηδονές του σώματος ασθενούν τότε ενδυναμώνει η ψυχή», επαναλαμβάνοντας καθημερινά τη ρήση του Αποστόλου Παύλου «Των όπισθεν επιλανθανόμενοι, τοις δε έμπροσθεν επεκτεινόμενοι». 

Η βιογραφία του Αγίου που φέρεται με εξαιρετική διδαχή ασκητικής περιλαμβάνει πλήθος ιστοριών σχετικής άθλησης με σημαντικότερα σημεία τα ακόλουθα: Τακτικά ο Όσιος Αντώνιος, προκειμένου να αποφύγει σκανδαλισμούς, κατέφευγε σε μνήματα λίγο μακράν της πόλης όπου εντός αυτών συνέχιζε την άθληση επί μέρες, εκεί γνωστός του υπηρέτης του έφερνε φαγητό. Κάποια νύκτα δέχθηκε άγρια επίθεση από πλήθος δαιμόνων αφήνοντάς τον ημιθανή. 

Την επομένη «Θεία Πρόνοια» όταν τον επισκέφθηκε ο δούλος του τον εξέλαβε ως νεκρό και τον μετέφερε στην πόλη στο Κυριακό. Όταν όμως συνήλθε επέστρεψε στον πρότερο τάφο. Εκεί επαναλήφθηκε νέα επίθεση των δαιμόνων υπό μορφή άγριων ζώων και ερπετών, λέων να βρυχάται, σκορπιός προσπαθώντας να τον κεντρίζει, ταύρος να τον κερατίζει κ.ά. παραμένοντας όμως ο Όσιος ατάραχος τους είπε: «Εάν είχατε δύναμη ένας και μόνο έφθανε», «Εάν ελάβετε κατ΄ εμού εξουσίαν άνωθεν, μη αμελήτε, ει δε και δεν ελάβετε τι μάτην ταράσσεσθε;» Κατόπιν αυτών οι δαίμονες εμπαιζόμενοι εγκατέλειψαν τον Όσιο τρίζοντας τους οδόντες τους. 

Έπειτα από είκοσι ολόκληρα χρόνια σκληρής ασκήσεως πνευματικού αγώνα, ακατάπαυστης προσευχής και φοβερών πειρασμών, παρουσιάστηκε για πρώτη φορά σε ανθρώπους. Η αποδοχή που είχε ήταν ευρύτατη και μάλιστα έρχονταν σε αυτόν για να τους θεραπεύσει ακόμα. Θεράπευε τους ασθενείς ου προστάζων, αλλά ευχόμενος και τον Χριστόν ονομάζων. 

Αργότερα πήγε κοντά στα ερείπια ενός φρουρίου και κατοίκησε σε σπήλαιο χωρίς να τον βλέπει κανένας και χωρίς να δέχεται κανέναν παρά μόνο έναν γνωστό του, ο οποίος του έφερνε κάθε έξι μήνες ψωμί για ολόκληρο το εξάμηνο. Νυχθημερόν έκανε ασκητικούς αγώνες με τους οποίους νέκρωσε τα σκιρτήματα των παθών, έφτασε στο βαθμό της απάθειας, υπερβαίνοντας τα όρια της ανθρώπινης φύσης. Το 311, στους φοβερούς διωγμούς των χριστιανών που οργανώθηκαν την εποχή του Μαξιμιανού εγκατέλειψε το ερημητήριό του και έδωσε τη σκληρή μάχη του πιστού κατά της ειδωλολατρίας και της απάτης. 

Το ίδιο έγινε σαράντα χρόνια αργότερα όταν σε ηλικία εκατό χρονών κατήλθε για μια ακόμη φορά, στην Αλεξάνδρεια, για να καταπολεμήσει την αίρεση του Αρείου. Το έτος 311, κατά το διωγμό του αυτοκράτορα Μαξιμίνου (307-313), κατήλθε στην Αλεξάνδρεια, για να ενθαρρύνει και να βοηθήσει τους πιστούς της τοπικής εκκλησίας. Όταν έπαυσε ο διωγμός, ο Αντώνιος επανήλθε στην έρημο. Αισθανόταν, όμως, ενοχλημένος από την παρουσία πολλών πιστών που πήγαιναν να τον συναντήσουν κι έτσι αναζήτησε ένα νέο καταφύγιο στο όρος Κολξίμ της Ερυθράς Θάλασσας. Κι εκεί, όμως, προσέρχονταν πολλοί χριστιανοί για να λάβουν την ευλογία του και να θεραπευτούν. 

Η φήμη του έφθασε μέχρι και τα υψηλά κλιμάκια της αυτοκρατορίας. Ο Μέγας Κωνσταντίνος και γιοι του, Κωνστάντιος και Κώνστας, είχαν τακτική αλληλογραφία μαζί του και τον συμβουλεύονταν για διάφορα θέματα. Είχε αλληλογραφία με το Μεγάλο Κωνσταντίνο και τους γιους του οι οποίοι τον σέβονταν βαθύτατα και ζητούσαν τις συμβουλές του. Μαρτυρείται ότι, ενώ ο Άγιος βρισκόταν ακόμα στη ζωή, έβλεπε τις ψυχές των ανθρώπων που εξέρχονταν από το σώμα τους, καθώς και τους δαίμονες που τις οδηγούσαν. Ο Μέγας Αντώνιος πέθανε το 356 μ.Χ. Πρόβλεψε με θαυμαστή ακρίβεια το θάνατό του, ο οποίος συνέβηκε σε ηλικία «εγγύς ετών πέντε και εκατόν». 

Η μνήμη του γιορτάζεται από την Ορθόδοξη Εκκλησία στις 17 Ιανουαρίου. Λίγο πριν από την αποδημία του χάρισε στους δύο πιο διαπρεπείς μαθητές του, τον Σεραπίωνα και τον Μέγα Αθανάσιο, τα μοναδικά του περιουσιακά στοιχεία, ένα χιτώνιο και δύο μηλωτές (προβιές). Μία από τις τελευταίες επιθυμίες του Οσίου ήταν να μη φανερωθεί ο τόπος της ταφής του. Ωστόσο, οι μοναχοί που ασκήτευαν κοντά του έλεγαν ότι κατείχαν το ιερό λείψανό του, το οποίο επί Ιουστινιανού το 561 μ.Χ., κατατέθηκε στην Εκκλησία του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου στην Αλεξάνδρεια και από εκεί αργότερα, το 635 μ.Χ., μεταφέρθηκε την Κωνσταντινούπολη. Τον 11ο αιώνα τα παρέλαβε ένα γάλλος ευγενής, ονόματι Ζοσλέν, ο οποίος τα εναπόθεσε στο Αββαείο του Αγίου Αντωνίου, στην ομώνυμη πόλη της Ν.Α. Γαλλίας (Saint-Antoine-l'Abbaye), όπου βρίσκονται σήμερα. Ο βίος του και η υποδειγματική συνέπειά του, αποτελούν αιώνια πηγή, απ' όπου μπορούν οι άνθρωποι κάθε εποχής να αντλήσουν ζωντανά διδάγματα. Η άσκηση και η απομόνωση, όπως την εννοεί ο Μέγας Αντώνιος δε σημαίνει τέλεια αδράνεια του σώματος αλλά ισόρροπη συνάντηση με την ψυχή.

Η προσευχή και η νηστεία αποτελούν ένα μέρος από τη δραστηριότητα του μοναχού, βοηθητικά μέσα απαραίτητα για την ανθρώπινη τελείωση. Κατά τη διάρκεια του ασκητικού βίου του δεν άλλαξε ποτέ ένδυμα, ούτε έπλυνε το σώμα ή τα πόδια του με νερό. Δίδασκε τους μαθητές του να μη θεωρούν τίποτε ανώτερο από την αγάπη του Χριστού και να μη νομίζουν ότι επειδή απέχουν από τα κοσμικά αγαθά, στερούνται κάτι αξιόλογο. Το να αφήνει κανείς τα επίγεια αγαθά, έλεγε, είναι σαν να καταφρονεί μία δραχμή από χαλκό, για να κερδίσει εκατό χρυσές. Τόνιζε ότι δεν πρέπει να λησμονούμε ότι ο ανθρώπινος βίος είναι πρόσκαιρος συγκρινόμενος προς την αιώνια ζωή και ότι δεν πρέπει να κοπιάζουμε για την απόκτηση πρόσκαιρων αγαθών, τα οποία δεν μπορούμε να πάρουμε μαζί μας, αλλά για την απόκτηση αιώνιων αγαθών, δηλαδή της φρόνησης, της δικαιοσύνης, της σωφροσύνης, της ανδρείας, της συνέσεως και της αγάπης. Δίδασκε στους μαθητές του να μην θεωρούν τίποτε ανώτερο από την αγάπη του Χριστού και να μη νομίζουν ότι στερούνται κάτι αξιόλογο με την αποχή από τα κοσμικά αγαθά. Θύμιζε επίσης ότι η ανθρώπινη ζωή είναι εφήμερη, σε αντίθεση με το μέλλοντα αιώνα. Κατέληγε λέγοντας ότι δε θα πρέπει να κοπιάζουμε για την απόκτηση πρόσκαιρων αγαθών αλλά για την απόκτηση αιώνιων αγαθών, που είναι αρετές όπως η σωφροσύνη, η φρόνηση, η αγάπη και η σύνεση.



Κυριακή 26 Μαΐου 2019

ΑΓΙΑ ΤΡΙΑΔΑ



Πολύ συχνά σας παρουσιάζουμε μοναστήρια, εκκλησίες, εικόνες που είναι αφιερωμένες στην ΑΓΙΑ ΤΡΙΑΔΑ. Αλήθεια λέγοντας ΑΓΙΑ ΤΡΙΑΔΑ τι ακριβώς εννοούμε εμείς, ή μάλλον καλύτερα τι εννοεί η ορθόδοξη εκκλησία και η επιστήμη της θεολογίας? Αυτό θα εξετάσουμε στην παρακάτω ανάρτηση:
ΑΓΙΑ ΤΡΙΑΔΑ

Αγία Τριάδα ονομάζεται το σύνολο των προσώπων δηλαδή τωνυποστάσεων Του Θεού, στο Χριστιανισμό. Δηλαδή Ο Θεός είναι Ένας Τριαδικός, επειδή έχει μία ουσία δηλαδή μία φύση, και τρία πρόσωπα δηλαδή τρεις υποστάσεις. Τα τρία πρόσωπα ή υποστάσεις είναι Ο Πατήρ, Ο Υιός και Το Άγιο Πνεύμα, τα οποία είναι αδιαίρετα και ομοούσια κατά τη θεότητα, έχουν την ίδια δύναμη και κοινή Θεία ουσία. Αποτελεί ένα από τα κυριότερα δόγματα που αποδέχεται η πλειοψηφία των εκκλησιών του χριστιανικού κόσμου, το οποίο είναι γνωστό και ως Τριαδικό Δόγμα. Με την αιτιολογία ότι η Παλαιά Διαθήκη παραδέχεται αυστηρό μονοθεϊσμό, ο Ιουδαϊσμός, το Ισλάμ αλλά και χριστιανικές ομολογίες, όπως οι Ουνιταριανοί, οι Χριστάδελφοι, οι Μάρτυρες του Ιεχωβά και ορισμένες  Ευαγγελικές και Πεντηκοστιανικές εκκλησίες, δεν αποδέχονται το δόγμα της Αγίας Τριάδας. Ο τριαδικός Θεός περιγράφεται ως "Τρισυπόστατη Μονάδα" η οποία φανερώνεται με ενέργειες και έργα στην κτίση και την ιστορία. Έχει μεν τρία πρόσωπα, αλλά αυτά τα τρία πρόσωπα δεν αποτελούν τρεις χωριστούς Θεούς, αλλιώς ο Χριστιανισμός δεν θα ήταν μονοθεϊστική αλλά τριθεϊστική θρησκεία. Κατά το δόγμα, ο λόγος που ο τριαδικός Θεός είναι ένας, αν και με τρεις υποστάσεις, είναι η απουσία χώρου και χρόνου. Ο χώρος και ο χρόνος διαφοροποιούν τις ανθρώπινες υποστάσεις μεταξύ τους, ώστε τα διαφορετικά πρόσωπα να αποτελούν διαφορετικούς ανθρώπους. Επειδή όμως ο χώρος και ο χρόνος είναι κτιστοί δηλαδή δημιουργήματα του Θεού, ο Θεός δεν υπόκειται σε αυτούς. Έτσι έχουμε το μυστήριο που σημαίνει το ακατάληπτο για τους ανθρώπους της Τρισυπόστατης Μονάδας. Στην εκκλησιαστική ιστορία, η ταυτότητα της ουσίας και η διάκρισή της σε Τρία Πρόσωπα οδήγησε συχνά σε "αιρετικές" ερμηνείες. Η τάξη αυτή όπου, πρώτος αναφέρεται ο Πατήρ, δεύτερος ο Υιός και τρίτο το Άγιο Πνεύμα, δεν ανταποκρίνεται σε αληθινή και ουσιαστική διαβάθμιση των Τριών Προσώπων για παράδειγμα υπεροχή του Πατέρα, αλλά σχετίζεται με τη φύση του ανθρώπινου λόγου. Τα τρία πρόσωπα αυτά ή αλλιώς υποστάσεις, έχουν μοναδικές και αμεταβίβαστες ιδιότητες που προκύπτουν από τις αιώνιες και χωρίς χρονική αρχή σχέσεις τους. Ταυτόχρονα τα τρία πρόσωπα έχουν μία ουσία ή φύση. 
  • Ουσία και φύση καθιερώθηκαν ως έννοιες ταυτόσημες, που σημαίνουν την ίδια κοινή πραγματικότητα.
  • Πρόσωπο και υπόσταση καθιερώθηκαν επίσης ως έννοιες ταυτόσημες, που σημαίνουν την ιδιαιτερότητα.


Η αιώνια σχέση των τριών προσώπων ή υποστάσεων αποσαφηνίζεται με τρεις βασικές προϋποθέσεις:
  1. Αίτιο του τρόπου ύπαρξης της Τριάδας καθεαυτής είναι μόνο ο Πατέρας.
  2. Ο οποίος γεννά τον Υιό και εκπορεύει το Άγιο Πνεύμα χωρίς όμως να υπάρχει χρονική διαφορά ύπαρξης των τριών.
  3. Οι τρεις υποστάσεις ή πρόσωπα, υπάρχουν άχρονα και αιώνια ως εκδήλωση μιας ουσίας και φύσης.


Με άλλα λόγια υπάρχει:
  •  Ένα αίτιο,
  •  Ταυτότητα ουσίας (τα πρόσωπα είναι ομοούσια) και
  •  Ετερότητα των υποστάσεων ή προσώπων.


Το ένα αίτιο και η μία ουσία εξηγούν το γιατί ο θεός είναι ένας και η ετερότητα των υποστάσεων εξηγεί το γιατί ο Θεός είναι τρισυπόστατος. Την ετερότητα των υποστάσεων συνιστά το ότι:
  • Ο Πατέρας είναι αγέννητος
  • Ο Υιός είναι γεννητός (άχρονα)
  • Το Άγιο Πνεύμα είναι εκπορευτό.


Οι ιδιότητες αυτές λέγονται "υποστατικά προσόντα" και κάθε ιδιαίτερο προσόν ανήκει στην ιδιαίτερη υπόσταση και μόνο:
  • Ο Πατέρας είναι αγέννητος και όχι γέννημα ή πρόβλημα (δηλ. κάτι που προβάλλεται ή εκπηγάζει)
  • Ο Υιός είναι γέννημα και όχι αγέννητος ή πρόβλημα
  • Το Άγιο Πνεύμα είναι πρόβλημα (που εκπηγάζει και έχει την αιτία του στον Πατέρα) και όχι αγέννητο ή γέννημα.


Στην επαφή τους με τον κόσμο και την ιστορία:
  • Ο Πατέρας, πραγματώνει τη δημιουργική και απολυτρωτική ενέργεια, είναι η αρχική αιτία
  • Ο Υιός πραγματώνει το έργο της φανέρωσης, της άσαρκης και της ένσαρκης παρουσίας του στην κτίση και την ιστορία για τη σωτηρία του ανθρώπου
  • Το Άγιο Πνεύμα διενεργεί την τελείωση του δημιουργικού και απολυτρωτικού έργου.


Ως προς την αιώνια και χωρίς αρχή σχέση των προσώπων της Αγίας Τριάδας για την Ορθόδοξη θεολογία είναι σημαντική η διαμάχη με τους δυτικούς θεολόγους για το ζήτημα του Filioque. Κατά τη διατύπωση αυτήν του Συμβόλου της Πίστεως, το Άγιο Πνεύμα εκπορεύεται και εκ του Υιού. Για το ορθόδοξο όμως δόγμα το μοναδικό αίτιο της ύπαρξης του Υιού και του Αγίου Πνεύματος είναι το πρόσωπο του Θεού Πατέρα. Ο Υιός μπορεί να πέμπει το Πνεύμα, δεν μπορεί όμως ποτέ το Πνεύμα να εκπορεύεται από αυτόν, ο Υιός να αποτελεί δηλαδή την αιτία της ύπαρξης του Πνεύματος, τον δημιουργό του. Το λεγόμενο Σύμβολο της Πίστεως ή σύμβολο της Νίκαιας-Κωνσταντινούπολης που τα 7 πρώτα άρθρα του θεσπίστηκαν στην A’ Οικουμενική Σύνοδο, που έγινε το 325 μ.Χ. στη Νίκαια της Βιθυνίας ενώ τα υπόλοιπα 5 άρθρα ολοκληρώθηκαν στη B’ Οικουμενική Σύνοδο, που έγινε το 381 μ.Χ. στην Κωνσταντινούπολη, εκφράζει την ορθόδοξη διατύπωση του τριαδικού δόγματος περί του Θεού. Η Αγία Τριάδα αποτελεί για το μεγαλύτερο μέρος του Χριστιανισμού την αρχετυπική κοινότητα μεταξύ προσώπων, στην οποία η αγάπη είναι όχι απλά στοιχείο, αλλά το ίδιο το αίτιο της ύπαρξής της (πλην του Πατέρα, ο οποίος δεν έχει αρχή και αιτία). Αναγνωρίζοντας ο Χριστιανός τον Θεό ως "Αγάπη" κατά την ρήση της Αγίας Γραφής (Α΄ Ιωάννου 4/δ: 8), αντιμετωπίζει το εξής πρόβλημα: "Πώς ο Θεός είναι αγάπη;" Γιατί το χωρίο δεν λέει "έχει" αγάπη, αλλά "είναι" αγάπη. Αυτό προφανώς ταυτίζει την αγάπη με την ουσία του Θεού, και όχι με κάποιο συναίσθημα, καθώς ο Θεός δεν είναι κτίσμα, ώστε να έχει συναισθήματα. Πώς λοιπόν η ουσία του Θεού είναι αγάπη;

Το Τριαδικό δόγμα, δίνει μια σαφέστατη και συνεπή απάντηση στο ερώτημα αυτό, το οποίο δεν είναι δυνατόν να απαντηθεί χωρίς την αντίληψη για έναν Τριαδικό Θεό. Γιατί εφ' όσον η ουσία του Θεού ονομάζεται "αγάπη", πώς είναι δυνατόν να εξαρτάται η ουσία του Θεού από την αγάπη Του προς τα κτίσματα, που έχουν αρχή, ενώ η ουσία του Θεού είναι άναρχη; Η απάντηση περί "αγάπης προς τον εαυτό Του", δεν είναι ικανοποιητική, δεδομένου ότι δεν λέγεται "αγάπη" κάτι τέτοιο, αλλά "φιλαυτία" και "ναρκισισμός". Η αγάπη είναι κάτι που εκδηλώνεται έξω από τον εαυτό κάποιου, προς ένα άλλο πρόσωπο. Από τη στιγμή λοιπόν που η Αγία Τριάδα, είναι κοινωνία ομοούσιων προσώπων, και όχι μονάδα, γίνεται φανερή για τον πιστό του Τριαδικού Θεού, και η απάντηση στη λύση του ζητήματος, για το πώς ο Θεός είναι αγάπη: Είναι αγάπη, επειδή κάθε πρόσωπο της Αγίας Τριάδος, αγαπά προαιωνίως και ανάρχως τα άλλα δύο πρόσωπα, ενώ αγαπάται προαιωνίως από αυτά. Η δε αγάπη του Θεού προς την κτίση, είναι απόρροια αυτής της ιδιότητάς του, και όχι κατ' ουσίαν αγάπη, η οποία είναι ενδοτριαδική. Με άλλα λόγια, η αγάπη προς τα κτίσματα, και η συναισθηματική αγάπη μεταξύ των κτισμάτων, είναι εικόνα εκείνης της αγάπης, με την οποία αγαπώνται προαιωνίως τα πρόσωπα της Θεότητας. Το Χριστιανικό δόγμα, ότι ο Θεός είναι αγάπη, δίνει επίσης τη λύση στο γιατί ο Θεός είναι Τριαδικός, και όχι μονάδα: Επειδή εξ αγάπης βούλεται να υπάρχει ως Τριαδική αγαπητική κοινωνία ομοουσίων προσώπων, στην ομοίωση της οποίας καλούνται να ζήσουν και τα κτίσματα, ως κοινωνία αγάπης.

ΑΓΙΑ ΤΡΙΑΔΑ ΚΑΙ ΓΡΑΦΗ
Αν και οι λέξεις "Αγία Τριάδα" δεν υπάρχουν στην Αγία Γραφή, υπάρχουν κάποια εδάφια που υποστηρίζεται ότι επιβεβαιώνουν την τρισυπόστατη φύση του Θεού:
Δευτερονόμιον 6:4 "...άκουε Iσραηλ κύριος ο Θεός ημών Κυριος εις εστιν"
Εδώ βλέπουμε ότι ο Θεός είναι ένας κάτι που ακόμα και ο Κύριος Ιησούς επιβεβαίωσε:
Κατά Μάρκον 12:29 "ο δε Ιησους απεκρίθη αυτω ότι πρωτη πασών των εντολών άκουε Ισραηλ κύριος ο Θεός ημών Κυριος εις εστίν"
Αλλά η Αγία Γραφή επίσης επιβεβαιώνει ότι:
O Πατέρας είναι Θεός:
Προς Κορινθίους Α 8:6 "αλλ ημίν εις Θεός ο πατήρ εξ ου τα παντα και ημεις εις αυτον και εις Κύριος Ιησούς Χριστος δι ου τα πάντα και ημείς δι αυτού"
O Υιός του Ιησούς είναι Θεός:
Κατά Ιωάννην 1:1 "Εν αρχή ήν ο λόγος και ο λόγος ην προς τον Θεόν και θεός ην ο λόγος"
Κατά Ιωάννην 5:18 "δια τούτο ουν μάλλον εζήτουν αυτόν οι Ιουδαιοι αποκτείναι ότι ου μόνον έλυεν το Σάββατον αλλα και πατέρα ίδιον ελεγεν τον Θεον ισον εαυτον ποιων τω θεώ"
Tο Άγιο Πνεύμα είναι Θεός]:
Πράξεις 5:3 «Είπεν δε Πέτρος, Ανανία διατί επλήρωσεν ο σατανάς την καρδίαν σου ψεύσασθαι σε το πνευμα το Άγιον και νοσφισάσθαι από της τιμής του χωρίου»
Πράξεις 5:4 «ουχι μένον σοι έμενεν και πράθεν εν τη ση εξουσία υπήρχεν τι ότι έθου εν τη καρδία σου το πράγμα τούτο ουκ εψεύσω ανθρώποις αλλά τω θεώ»
Όμως οι ανωτέρω στίχοι αναφέρουν ότι υπάρχει μόνο ένας Θεός, άρα κατά τα δόγματα που πιστεύουν στην τρισυπόστατη μορφή του Θεού, ο Θεός είναι ένας σε 3 θεϊκές υποστάσεις:
Κατά Ματθαίον 3:16 "και βαπτισθεις ο Ιησους ανεβη ευθυς από του υδατος και ιδου ανεωχθησαν αυτω οι ουρανοι και ειδεν το Πνευμα του θεου καταβαινον ωσει περιστεραν και ερχομενον επ αυτον
Κατά Ματθαίον 3:17 και ιδου φωνη εκ των ουρανων λεγουσα ουτος εστιν ο υιος μου ο αγαπητος εν ω ευδοκησα"
Προς Κορινθίους Β 13:13 "η χαρις του Κυριου Ιησου Χριστου και η αγαπη του Θεου και η κοινωνια του Αγιου Πνευματος μετα παντων υμων αμην"
Πέτρου Α 1:2 "κατά πρόγνωσιν Θεού πατρος εν αγιασμω Πνευματος εις υπακοην και ραντισμον αιματος Ιησου Χριστου χαρις υμιν και ειρηνη πληθυνθειη"
Κατά Ματθαίον 28:19 "πορευθεντες ουν μαθητευσατε πάντα τα εθνη βαπτιζοντες αυτους εις το ονομα (ενικός αριθμός, ενα ονομα) του Πατρος και του Υιου και του Αγιου Πνευματος"
Ιωάννου Α 5:7 "οτι τρεις εισιν οι μαρτυρουντες εν τω ουρανω ο Πατηρ ο Λογος και το Αγιον Πνευμα και ουτοι οι τρεις εν εισιν"
Κατά Ιωάννην 10:30 "εγω και ο πατηρ εν εσμεν"

ΑΓΙΑ ΤΡΙΑΔΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΗ
Στην Ορθόδοξη Εκκλησία τα ομοιώματα του Πατρός και του Αγίου Πνεύματος, είναι απαγορευμένες απεικονίσεις, επειδή η Αγία Γραφή απαγορεύει σε πολλά εδάφια τις εικόνες της αόρατης Θεότητας. Η περιστερά ως σύμβολο του Αγίου Πνεύματος χρησιμοποιείται από παλιά ως σύμβολο στην εκκλησιαστική διακοσμητική, όχι όμως στην εικονογραφία όπου οι μορφές δε χρησιμοποιούνται σαν σύμβολα αλλά σαν ομοιώσεις. Η απεικόνιση του Αγίου Πνεύματος ως περιστεριού επιτρέπεται μόνο στην εικόνα των Θεοφανείων, όπου το Άγιο Πνεύμα εμφανίστηκε “εν είδει περιστεράς” ή “ωσεί περιστερά”, αλλά δεν έγινε περιστέρι. Επιτρέπεται επίσης η απεικόνιση της καθόδου του Αγίου Πνεύματος κατά την Πεντηκοστή, όταν “διεμεριζόμενοι γλώσσαι ωσεί πυρός” ήρθαν και στάθηκαν πάνω στα κεφάλια των Αποστόλων. (Πράξεις β΄: 3). Σύμφωνα με την Ορθόδοξη Εκκλησία η ενσάρκωση του Λόγου δίνει τη δυνατότητα απεικόνισης μόνο του Υιού, και μόνο κατά την ανθρώπινη φύση του. Αυτή η άποψη διαφοροποιείται από την ερμηνεία που καταγράφεται στο Πηδάλιον ότι «και ο άναρχος Πατήρ πρέπει να ζωγραφίζεται καθώς εφάνη εις τον προφήτην Δανιήλ ως παλαιός ημερών» και ότι «το άγιον Πνεύμα πρέπη να ζωγραφίζεται εν είδει περιστεράς». Ομοίως, σύμφωνα με τον Χ. Γκότση, επιτρέπεται η απεικόνιση του Πατρός ως "Παλαιού των Ημερών". Πάντως και στην Ορθόδοξη Εκκλησία υπάρχουν δυο απεικονίσεις του συνόλου της Αγίας Τριάδας: Η «Αγία Τριάδα», που παριστάνει το Θεό Πατέρα σαν γέρο με λευκά μαλλιά και γένια, τον Ιησού, τον Υιό του Θεού καθισμένο δίπλα του, και το Άγιο Πνεύμα, με μορφή περιστεριού να ίπταται ανάμεσά τους, και η «Φιλοξενία του Αβραάμ» που παρουσιάζει την Αγία Τριάδα με τη μορφή τριών παρόμοιων σε εμφάνιση και ηλικία αγγέλων. Από αυτές η «Αγία Τριάδα» θεωρείται από ορισμένους ότι έχει Δυτική επίδραση, και εμπίπτει στις περιπτώσεις που η 7η Οικουμενική Σύνοδος χαρακτηρίζει ως είδωλα, ενώ η δεύτερη είναι επιτρεπτή εφόσον σύμφωνα με την Παλαιά Διαθήκη ο Θεός πράγματι προτυπώθηκε στον Αβραάμ ως Τριαδικός, με τη μορφή τριών αγγέλων. Στη Δυτική τέχνη συναντάμε το περιστέρι σε πολλές θρησκευτικές απεικονίσεις, όπως του Ευαγγελισμού, παρότι η Αγία Γραφή δεν αναφέρει εμφανίσεις με μορφή περιστεράς στη Γέννηση ή στον Ευαγγελισμό. Χαρακτηριστικά παραδείγματα, είναι η “Γέννηση” (15ος αι.) του Lorenzo Monaco, η ζωγραφιά του Φλαμανδού ζωγράφου Gerard Davis (15ος αι.), καθώς και πίνακες πάνω στό ίδιο θέμα από τους Petrus Christi (15ος αι.) και Hans Memling (16ος αι.).

ΠΗΓΗ : ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ

Πέμπτη 23 Μαΐου 2019

ΙΕΡΟΜΟΝΑΧΟΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΕΚ ΚΟΛΛΙΤΣΟΥ




Στην ανάρτηση αυτή θα δούμε το βίο και την ζωή του ρουμάνου ιερομόναχου Διονύσιου απο την Κολλιτσού και συγκεκριμένα από το ΙΕΡΟ ΚΕΛΛΙ ΑΓΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ. Είναι ο γέροντας για τον οποίο έρχονται εκατοντάδες ρουμάνοι χριστιανοί κάθε χρόνο για να προσκυνήσουν στον τάφο του και στο κελλί στο οποίο ζούσε. Μία από τις πιο χαρισματικές προσωπικότητες της ρουμάνικης ορθόδοξης εκκλησίας αλλά και της σύγχρονης αθωνικής πολιτείας. Ταπεινός και σοφός όπως αρμόζει σε κάθε αγιορείτη ασκητή δίδαξε με την ζωή του πως πρέπει να είναι ο μοναχισμός. Η ζωή του είναι πραγματικά από μόνη της μία ιστορία του ορθόδοξου μοναχισμού και παρακάτω αυτήν θα σας παρουσιάσουμε συγκεντρώνοντας ότι στοιχεία μπορέσαμε να βρούμε στο διαδίκτυο. Βρήκαμε και βιβλιογραφία για τον γέροντα αλλά δυστυχώς ήταν στα ρουμάνικα και στάθηκε αδύνατη η μετάφρασή τους.

ΙΕΡΟΜΟΝΑΧΟΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΑΠΟ ΚΟΛΛΙΤΣΟΥ
Σε πολλούς είναι γνωστός και ως «ο τυφλός γέροντας». Ο Ρουμανικής καταγωγής Γέροντας Διονύσιος ήρθε στο Άγιο Όρος σε ηλικία 17 ετών, το 1926. Τα τελευταία χρόνια της ζωής του ήταν τυφλός. Ήρθε με μία παρέα από τέσσερις νέους το 1926. Ο ένας ήταν διάκος από τη Σκήτη Μάγκουρα της Μολδαβίας, από όπου και ξεκινήσανε για να έρθουν στην αθωνική χερσόνησο. Ο γέροντας Διονύσιος ήταν ο πιο μικρός της παρέας αφού ήταν μόλις δεκαεπτά ετών. Εκείνα τα χρόνια στην αθωνική χερσόνησο υπήρχαν πολλοί Ρουμάνοι μοναχοί. Υπήρχαν δεκάδες καλύβες και κελλιά ρουμάνικα. Η παρέα αυτή επιδίωκε να τους  πάρουν συνοδεία σε κάποιο κελλί. Αλλά οι περισσότερες καλύβες είχαν συνοδεία και ήταν δύσκολο. Επίσης τότε οι μοναχοί έπρεπε και να δουλέψουν σκληρά για να ζήσουν. Έτσι μόλις έφτασαν στο ΑΓΙΟ ΟΡΟΣ πήγανε σε μία καλύβα στη Μονή Παντοκράτορος που ήταν Ρώσικη. Η καλύβα αυτή ήταν κενή αφού είχαν πεθάνει οι πατέρες που την επάνδρωναν και έτσι έμεινε η καλύβα στη Μονή. Είχε μία πολύ όμορφη εκκλησία, αφιερωμένη στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου. Η συγκεκριμένη καλύβα είχε αγοραστεί από κάποιους πατέρες που ήταν εκεί και σε αυτήν φιλοξενήθηκαν για πέντε χρόνια. Βέβαια η ομάδα αυτή των τεσσάρων μοναχών  δεν είχε δικά της χρήματα για να την αγοράσει από τους άλλους μοναχούς. Η τιμή αγοράς ήταν δέκα χιλιάδες δραχμές τις οποίες δεν τις είχαν αφού τότε το συγκεκριμένο ποσό ήταν ένα σοβαρό χρηματικό ποσό. Η λύση που βρήκαν ήταν ένας έμπορος Ρουμάνος με το όνομα Μιχαήλ. Είχε δουλέψει στα Ιεροσόλυμα, και τότε είχε ένα μαγαζί στις Καρυές. Αυτός με την εγγύηση του εξομολόγου γέροντά τους, τους δάνεισε τα χρήματα. Τότε βέβαια ξεκίνησε ο μεγάλος αγώνας για την συγκέντρωση και επιστροφή των δανεικών χρημάτων. Από τους πέντε μοναχούς που ήταν σε αυτό το κελλί οι δύο συμπεριλαμβανομένου και του γέροντα Διονύσιου πήγανε στην Μονή Ιβήρων για να δουλέψουν ως εργάτες. Εκείνα τα χρόνια υπήρχαν και πολλοί πρόσφυγες από την μικρασιάτικη καταστροφή που είχαν έρθει από τη Μικρά Ασία για να δουλέψουν στο ΑΓΙΟ ΟΡΟΣ. Το μεροκάματο των εργατών ήταν 20 δραχμές την ημέρα και το φαγητό. Το ωράριο ήταν από την ανατολή εώς την δύση του ηλίου και συνεχώς για φαγητό είχαν φασόλια. Έτσι σε τρία χρόνια ξόφλησαν το χρέος τους. Τότε συνάντησαν έναν άλλο άγιο Γέροντα που τους πρότεινε μία άλλη καλύβα, τον «Άγιο Τύχωνα» που βρίσκονταν πιο ψηλά από τις Καρυές. Εκεί εγκαταστάθηκε η ομάδα του πατέρα Διονύσιου άλλα πέντε χρόνια. Και το 1937 κατεβήκαν στην Κολιτσού και συγκεκριμένα στο ΙΕΡΟ ΚΕΛΛΙ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ. Το κελλί είχε τότε μόνο την εκκλησία.Ττο σπίτι δεν υπήρχε και η εκκλησία ήταν χωριστά. Στο σημείο που είναι σήμερα το σπίτι ήταν βουνό. Το επάνδρωσαν έξι – επτά νέοι. Ξεκίνησαν  ισιώνοντας το μέρος. Πρώτα έκαναν πεζούλια και σιγά-σιγά έχτισαν και το σπίτι. 

Στην συνέχεια ήρθε η γερμανική Κατοχή με πολύ δύσκολα χρόνια για την Ελλάδα και το Άγιο Όρος. Τις μεγάλες  δυσκολίες που είχε να αντιμετωπίσει το ΙΕΡΟ ΚΕΛΛΙ ΑΓΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ τις ξεπέρασε με την βοήθεια της Μονής Βατοπαιδίου. Μάλιστα επειδή η μονή Βατοπαιδίου τους απαγόρευε να κόψουν καστανιές για ξυλεία που χρειάζονταν στην ανοικοδόμηση του κελλιού την κουβαλήσανε από τη Μονή Φιλοθέου και την Καρακάλλου, με μία βάρκα που δανειζόντουσαν η οποία βέβαια δεν είχε μηχανή αλλά μόνο κουπιά!!  ΣΤο συγκεκριμένο κελλί μάλιστα στην εποχή της κατοχής δεν έφτασε γερμανός στρατιώτης αφού γενικά οι γερμανοί εγκαταστάθηκαν στην περιοχή μέχρι την μονή Βατοπαιδίου. Αλλά την περίοδο του εμφυλίου αρκετές φορές το επισκέφθηκαν οι αντάρτες. 

Μετά τον εμφύλιο υπήρξε μία σταθερότητα και παράλληλα μία αρκετά μεγάλη αυστηρότητα από την μονή στην οποία υπάγονταν, δηλαδή την μονή Βατοπαιδίου όσο ήταν ιδιόρρυθμη. Όταν έγινε κοινοβιακή τα πράγματα καλυτέρευσαν αφού άρχισε η μονή να ενδιαφέρεται πραγματικά για τα κελλιά που της ανήκουν και να τα βοηθάει όσο καλύτερα μπορούσε. Αυτή είναι σε συντομία η ζωή ενός πραγματικά σοφού και ταπεινού αγιορείτη μοναχού, του γέροντα Διονύσιου από την Κολλιτσού που επέστρεψε στον Δημιουργό το 2004.  

Τετάρτη 22 Μαΐου 2019

ΠΑΝΑΓΙΑ Η ΠΥΡΟΒΟΛΗΘΕΙΣΑ



Πρόκειται για τοιχογραφία που βρίσκεται στο υπέρθυρο της εξωτερικής πύλης της μονής.

Το όνομα της συγκεκριμένης εικόνας είναι:
ΠΑΝΑΓΙΑ Η ΠΥΡΟΒΟΛΗΘΕΙΣΑ

Όταν κατά το 1822 το Άγιον Όρος κατελήφθηκε από τουρκική φρουρά, ένας οθωμανός στρατιώτης τόλμησε να πυροβολήσει την εικόνα της Θεοτόκου που βρίσκεται εξωτερικά πάνω από την είσοδο της Ιεράς Μονής Βατοπαιδίου. 

Η σφαίρα πλήγωσε το δεξιό χέρι της Παναγίας, ενώ ο ιερόσυλος που ήταν ανιψιός του αρχηγού του αποσπάσματος, παραφρόνησε και κρεμάστηκε σε μια ελιά του κήπου που βρίσκεται απέναντι από την είσοδο της μονής.  Βλέποντας οι άλλοι Τούρκοι την θεία τιμωρία φοβήθηκαν και εγκατέλειψαν αμέσως την μονή. Ο κίνδυνος για αντίποινα και λεηλασία της μονής ήταν πολύ μεγάλος. Ευτυχώς όμως η σκηνή που έγινε αντιληπτή από έναν από τους συναδέλφους  του αυτόχειρα ενημέρωσε σχετικά και το θείο του. 

Εκείνος ομολόγησε ότι πρόκειται πράγματι για θεία δίκη και διέταξε να πετάξουν άταφο τον ιερόσυλο. Η θαυματουργική εικόνα της Πυροβοληθείσας από τότε βρίσκεται στην είσοδο της Ιεράς Μεγίστης Μονής Βατοπαιδίου.

ΑΡΚΟΥΔΟΒΑΤΟΣ, ΕΝΑΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΠΙΟ ΣΥΧΝΟΥΣ ΘΑΜΝΟΥΣ ΣΤΗΝ ΑΘΩΝΙΚΗ ΧΕΡΣΟΝΗΣΟ



Θα ήταν πραγματικά μεγάλη μας παράλειψη να μην αναφερθούμε στον αρκουδόβατο, ένα αναρριχώμενο φυτό που συναντάμε πολύ συχνά στην αθωνική χερσόνησο και είναι ένα από τα δυσκολότερα εμπόδια που έχουμε να αντιμετωπίσουμε όταν καθαρίζουμε κάποιο μονοπάτι. Νομίζουμε ότι του αξίζει μία ανάρτηση με πληροφορίες και στοιχεία για αυτό στο blog μας για όλη αυτή την αντίσταση που μας παρουσιάζει όταν ερχόμαστε αντιμέτωπη μαζί του στα κλειστά μονοπάτια.
ΑΡΚΟΥΔΟΒΑΤΟΣ/Επιστημονική ονομασία: Smilax aspera

Μοιάζει κάπως με φραγκοστάφυλο κι έχει πίσω του μια θλιβερή ερωτική ιστορία.Ο Αρκουδόβατος ή Smilax aspera, ή ακρέβατος όπως τον αποκαλούν στην Κρήτη, είναι ένα αναρριχώμενο φυτό, ένας βάτος αρκετά διαδεδομένος σε όλη τη Μεσόγειο. Αναρριχώμενο πολυετές φυτό της περιοχής της Αρχαίας Θουρίας. Άλλες ονομασίες που συναντώνται σε διάφορες περιοχές της χώρας μας, είναι: Αρκόβατος, Ακρέβατος, Ξυλόβατος, Σμιλάγγι, Σαρσαπαρίλλη, κ.α. 

Είναι δίοικο φυτό, δηλ. έχουμε διαφορετικά αρσενικά και θηλυκά φυτά. Τα φύλλα του είναι δερματώδη και καρδιόσχημα Οι βλαστοί του από τη στιγμή που θα αναρριχηθούν σε κάποιο δέντρο, και σε αυτό βοηθούν οι 2 έλικες που έχουν στη βάση των μίσχων, αποκτούν μεγάλο μήκος και πλέκονται τόσο πυκνά που μπορούν να σκοτώσουν το δέντρο που αναρριχώνται. Τα στελέχη του είναι γεμάτα με γυριστά αγκάθια, που σε κάποιον απρόσεκτο προσφέρουν μια πολύ επώδυνη εμπειρία. Από την άλλη, τα αγκάθια αυτά προσφέρουν ένα πολύ καλό καταφύγιο σε μικρόσωμα ζώα όταν θέλουν να αποφύγουν τους μεγαλύτερους σε μέγεθος εχθρούς των. 

Ξεκινάει την ανθοφορία του από τέλος Αυγούστου μέχρι τα μέσα Νοέμβριου στις πιο δροσερές περιοχές. Τα μικρά και λευκά-ρόδινα άνθη του έχουν μια ευχάριστη και πολύ δυνατή, σχεδόν μεθυστική, μυρωδιά. Μετά τη γονιμοποίηση βγάζει και τις ράγες του, τους κόκκινους καρπούς του, που είναι μια καλή πηγή τροφής για τα πουλιά. Συχνά βλέπουμε την ίδια περίοδο ανθοφορία και καρποφορία. 

Είναι από τα λίγα φυτά που ανθοφορούν το φθινόπωρο, και αυτό το κάνει χρήσιμο μελισσοκομικό φυτό μιας και προσφέρει γύρη και νέκταρ σε μια δύσκολη εποχή για τα μελίσσια. Θα το βρούμε να αναρριχάται κυρίως σε κορμούς δέντρων και θάμνων ή και σε φράχτες και μπορεί να φτάσει και τα 4 μέτρα ύψος. Προτιμά περιοχές με υγρασία και πυκνή βλάστηση. Θα το βρούμε και σε χαμηλά υψόμετρα, συχνά κοντά στη θάλασσα ή μέσα σε ελαιώνες, αλλά και σε δάση, κυρίως πευκοδάση, μέχρι 1200 μέτρα υψόμετρο.Το λατινικό όνομα του προέρχεται από τη μυθική νύμφη Σμίλη και τη λέξη «asper που σημαίνει τραχύς. Σύμφωνα με τη ελληνική μυθολογία, η πανέμορφη νύμφη Σμίλαξ ερωτεύτηκε έναν νεαρό Σπαρτιάτη, τον Κρόκο, με τον οποίο όμως για κακή της τύχη ήταν ερωτευμένος και ο ίδιος ο θεός Ερμής. Έτσι η Άρτεμις, ή κατ άλλους ο Ερμής για να δώσει τέλος σε αυτό το μαρτύριο του ανεκπλήρωτου έρωτα μεταμόρφωσε το Κρόκο στο γνωστό, όμορφο και με εξαιρετικές ιδιότητες, φυτό ενώ η Αφροδίτη, που λυπήθηκε τη Σμίλαξ, μεταμόρφωσε κι εκείνη σε αναρριχώμενο φυτό για να βρίσκεται στη φύση κοντά στον αγαπημένο της. Υπάρχει και μια διαφορετική εκδοχή του μύθου. Αυτή μας λέει πως ο Κρόκος ήταν ένας όμορφος νεαρός που επειδή η Νύμφη Σμίλαξ αρνήθηκε την αγάπη του ζήτησε από τους θεούς να τον μεταμορφώσουν σε λουλούδι.  Οι θεοί άκουσαν την παράκληση του μεταμορφώνοντας τον στο ομώνυμο φυτό κρόκο. Η Σμίλαξ, μην αντέχοντας το κακό που προκάλεσε, ζήτησε κι εκείνη  από τους θεούς να την κάνουν φυτό, ελπίζοντας πως θα ήταν κοντά στον Κρόκο που την αγάπησε. Οι θεοί πράγματι τη μεταμόρφωσαν στο φυτό Σμίλαξ. Όμως ήθελαν να την τμωρήσουν κιόλας, επειδή δεν ανταποκρίθηκε στην αγάπη του Κρόκου, κι έτσι την καταδίκασαν όσο και να θέλει να είναι κοντά του να μην μπορεί, γιατί όσο μεγαλώνει τόσο αναρριχάται και απομακρύνεται. Για τον αρκουδόβατο έχουμε περιγραφές και από τον Θεόφραστο και από τον Διοσκουρίδη, ο οποίος το θεωρούσε αντίδοτο για όλα τα δηλητήρια. 

Τέλη του καλοκαιριού αρχίζει η ανθοφορία του με τα άνθη του να έχουν μια ευχάριστη και πολύ δυνατή, σχεδόν μεθυστική, μυρωδιά. Αμέσως μετά εμφανίζονται οι κόκκινοι, σαν φωτιά, καρποί του, οι οποίο αποτελούν τροφή για τα πουλιά. Είναι από τα λίγα φυτά που ανθοφορούν μέχρι και το φθινόπωρο, και αυτό το κάνει χρήσιμο μελισσοκομικό φυτό, μιας και προσφέρει γύρη και νέκταρ σε μια δύσκολη εποχή για τα μελίσσια. Συνήθως ο αρκουδόβατος αναρριχάται σε κορμούς δέντρων και θάμνων ή σε φράχτες και μπορεί να φτάσει και τα 4 μέτρα ύψος. Προτιμά περιοχές με υγρασία και πυκνή βλάστηση. Να πούμε πως στο γένος Smilax ανήκουν 300-350 είδη πολλά από τα οποία χρησιμοποιούνται ευρύτατα στην φαρμακοβιομηχανία του δυτικού κόσμου επειδή περιέχουν πολύτιμες θεραπευτικές ουσίες. Θεωρείται ότι έχει παρόμοιες ιδιότητες με την Sarsaparilla ή Sarzaparilla, όπως ονομάζονται αρκετά είδη της Κεντρικής Αμερικής και της Τζαμάικας που χρησιμοποιούσαν οι ιθαγενείς για διάφορους φαρμακευτικούς σκοπούς, κυρίως τις ρίζες τους, ενώ οι αρχαίοι έλληνες είχαν βρεί σε αυτά το αντίδοτο για τα δηλητήρια. Όταν εμφανίστηκε η σύφιλη στο νέο κόσμο με τους πρώτους άποικους, χρησιμοποιούταν το φυτό κατά κόρον για τη θεραπεία της. Ακόμη, είδος της έχει χρησιμοποιηθεί σαν βάση για κάποια ποτά και μπύρες. Οι τρυφερές κορφές του, εξάλλου τρώγονται όπως τα σπαράγγια. Η ρίζα χρησιμοποιείται για να φτιαχτεί  το ποτό σαρσαπαρίλλα (sarsaparilla)  και άλλες μπύρες , καθώς και τα φυτικά ροφήματα, όπως το δημοφιλές  Baba Roots από την Τζαμάικα. +
ι ρίζες μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν σε σούπες ή να φαγωθούν μαγειρευτές. Τα μούρα (οι κόκκινοι καρποί) μπορούν να καταναλωθούν τόσο ωμοί όσο και μαγειρεμένοι. Από τις ώριμες έλικες  λαμβάνεται μια κόκκινη χρωστική ουσία που χρησιμοποιείται στην βαφική.  Το φυτό επίσης συχνά καλλιεργείται ως αδιαπέραστος φράκτης στους κήπους. Η ρίζα χρησιμοποιείται στην  ιατρική διότι έχει μαλακτικές, απολυμαντικές , καθαρτικές, εφιδρωτικές, διουρητικές, διεγερτικές και τονωτικές ιδιότητες. Ως ομοιοπαθητικό φάρμακο σχετίζεται έντονα με το ουροποιητικό σύστημα, και το δέρμα. Χρησιμοποιείται κυρίως σε οξέα περιστατικά, σε ουρολοιμώξεις, δυσουρία (χαρακτηριστικός ο πόνος στο τέλος της ούρησης), κυστίτιδες, κολικό νεφρού, αιματουρία, πυουρία, πέτρες νεφρών ή ουροδόχου κύστης, ιζηματώδη ούρα. Επιπρόσθετα θεωρείται  ένα από τα καλύτερα φάρμακα αποτοξίνωσης και χρησιμοποιείται για την καταπολέμηση του σωματικού και ψυχικού στρές και την χαλάρωση του σώματος . Η ρίζα έχει όλα τα συστατικά του φαρμάκου που κυκλοφορει με το όνομα :  sarsaparilla  και  χρησιμοποιείται σαν αντιοξειδωτικό για τον καθαρισμό του  αίματος, την  καταπολέμηση βακτηρίων, την προστασία του συκωτιού, την αύξηση της ούρησης, τη διέγερση της  πέψης και πολλές άλλες δράσεις. Ακόμη  το φυτό έχει χρησιμοποιηθεί σαν φυτικό φάρμακο για την χαλάρωση των μυών, ρευματικού πόνου, ως διουρητικό, εφιδρωτικό, διεγερτικό και έχει χρησιμοποιηθεί παραδοσιακά για τη θεραπεία της υπέρτασης, διαβήτη, πεπτικές διαταραχές, και δυσλειτουργία της ουροδόχου κύστης. Τέλος τα ώριμα φρούτα πιέζονται  και εφαρμόζονται στο δέρμα για τη θεραπεία της ψώρας.