ΑΓΙΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ, Η ΠΡΟΣΤΑΤΙΔΑ ΤΩΝ ΜΑΤΙΩΝ ΚΑΙ ΤΗΣ ΟΡΑΣΗΣ

Κάνοντας μία μικρή πεζοπορική διαδρομή για να γνωρίσουμε τα περίχωρα της ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΜΕΓΙΣΤΗΣ ΛΑΥΡΑΣ, που σας την παρουσιάζουμε στην σελίδα μας στο facebook: www.facebook.com/paths.to.mount.athos περάσαμε έξω από ένα εντυπωσιακό και μεγάλων διαστάσεων εξωκλήσι, τον ναό της ΑΓΙΑΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ, για τον οποίο κάναμε μία ξεχωριστή φωτογραφική παρουσίαση στην παραπάνω σελίδα. Έτσι σκεφθήκαμε να κάνουμε και μία ανάρτηση με την βιογραφία της Αγίας στην οποία είναι αφιερωμένος ο παραπάνω ναός, δηλαδή στην Αγία Παρασκευή. 

ΑΓΙΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ, Η ΠΡΟΣΤΑΤΙΔΑ ΤΩΝ ΜΑΤΙΩΝ ΚΑΙ ΤΗΣ ΟΡΑΣΗΣ

Η Αγία Παρασκευή ή Παρασκευή Αθληφόρος ή Παρασκευή Μεγαλομάρτυς είναι αγία της Ορθόδοξης και Καθολικής εκκλησίας και θεωρείται προστάτιδα των ματιών. Έζησε στη Ρώμη κατά το 2ο αιώνα και υπέστη μαρτυρικό θάνατο επί ημερών του αυτοκράτορα Μάρκου Αυρήλιου. 

Η Αγία Παρασκευή η Ρωμαία δεν πρέπει να συγχέεται με άλλες ομώνυμες. 

Το σκήνωμα που φυλάσσεται στο ναό των Τριών Ιεραρχών στην πόλη του Ιάσιου στη Ρουμανία, ανήκει στην Οσία Παρασκευή την Επιβατινή (η Νέα) η οποία εορτάζεται στις 14 Οκτωβρίου, αδελφή του Αγίου Ευθυμίου επισκόπου Μαδύτου Θράκης που εορτάζεται στις 5 Μαΐου.

ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ

Ήταν κόρη των ευσεβών Χριστιανών, Αγάθωνα και Πολιτείας, οι οποίοι φρόντισαν για την χριστιανική αγωγή της, όπως είχαν υποσχεθεί στο Θεό στην περίπτωση που θα τους έδινε ένα παιδί. Επειδή το παιδί γεννήθηκε ημέρα Παρασκευή έλαβε αυτό το όνομα. 

Σε ηλικία 20 ετών έμεινε ορφανή και από τους δυο γονείς, γεγονός που την κατέστησε κληρονόμο σημαντικής περιουσίας, την οποία και εκποίησε, διαθέτοντας τα χρήματα σε φτωχούς και ασθενείς. Ασχολήθηκε εντατικά με την ιεραποστολή, στην πόλη της Ρώμης και την ευρύτερη περιοχή, διδάσκοντας τον Χριστιανισμό κατ’ οίκον σε ανθρώπους αδύναμων κοινωνικά ομάδων. Η δράση της έγινε γνωστή στους Ρωμαίους και κλήθηκε σε απολογία από τον αυτοκράτορα Αντωνίνο. Ο αυτοκράτορας της ζήτησε να αρνηθεί την θρησκεία της και στην προσπάθειά του να την πείσει, της προσέφερε διάφορα ανταλλάγματα. 

Η Αγία απέρριψ

ε την πρόταση, οδηγήθηκε σε βασανιστήριο (της φόρεσαν πυρακτωμένη περικεφαλαία στο κεφάλι) και στη συνέχεια στη φυλακή, όπου πέρασε ένα διάστημα στην απομόνωση.

Στην αγιογραφία της αναφέρεται πως ένας άγγελος του Θεού, την επισκέφθηκε απελευθερώνοντάς την απ'τα δεσμά. Έπειτα κλήθηκε ξανά να αλλαξοπιστήσει και αφού δεν έδειχνε να μεταπείθεται, ο Αντωνίνος διέταξε το βασανισμό της μέχρι θανάτου. Τα αγιογραφικά στοιχεία αναφέρουν, ότι για να την θανατώσουν την οδήγησαν μέσα σε ένα μεγάλο καζάνι με καυτό λάδι, αλλά εκείνη παρέμεινε ζωντανή. 

Ο Αντωνίνος, αδυνατώντας να το πιστέψει, θέλησε να προσεγγίσει το καζάνι ο ίδιος με σκοπό να διαπιστώσει τι συμβαίνει. 

Πλησιάζοντας όμως, από τον ατμό ή από κάποια άλλη αιτία, τραυματίστηκαν τα μάτια του με αποτέλεσμα να τυφλωθεί. Σύμφωνα με την παράδοση, η Αγία Παρασκευή, τον θεράπευσε με θαυματουργικό τρόπο (γι' αυτό θεωρείται προστάτιδα των ματιών από τους Χριστιανούς) και έτσι ο Αντωνίνος την άφησε ελεύθερη να επιστρεψει στο έργο της.

ΜΑΡΤΥΡΙΚΟΣ ΘΑΝΑΤΟΣ

Μετά από χρόνια ο Αντωνίνος πέθανε και στη διαδοχή του ο Μάρκος Αυρήλιος, εξαπέλυσε νέο διωγμό κατά των χριστιανών, με την Αγία να συλλαμβάνεται ξανά. 

Σύμφωνα -και πάλι- με τα όσα λέει η αγιογραφία, ο ίδιος ο αυτοκράτορας έδωσε εντολή στους έπαρχους Ασκληπιό και Ταράσιο να τη βασανίσουν. 

Ο πρώτος την έριξε σε χώρο που φυλάσσονταν φίδια, τα οποία όμως πέθαναν όταν την πλησίασαν και έτσι ο δεύτερος αποφάσισε να την αποκεφαλίσει. Το όνομα και η μνήμη της τιμούνται από την Ορθόδοξη Εκκλησία στις 26 Ιουλίου. 

Στο αγίασμα της Αγίας στην Αλικαριά της Αγχιάλου όσοι είχαν άρρωστο έσκαβαν ένα λάκκο, έκαιγαν σε αυτόν ξύλα, τον καθάριζαν και τοποθετούσαν τον άρρωστο σε αυτόν «να ιδρώσει». Επικαλούνταν το όνομα της Αγίας και ο άρρωστος γίνονταν καλά. 

Η Αγία Παρασκευή προστατεύει τους ασθενείς με οφθαλμολογικές παθήσεις και τους οφθαλμίατρους. Η Αγία (όπως και ο Άγιος Παντελεήμων) προστατεύει και τους χωλούς (κουτσούς). Παλαιότερα πιστευόταν ότι αποτρέπει την πανώλη και τη χολέρα.

ΗΛΙΑΚΟ ΡΟΛΟΪ, ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΡΟΛΟΪ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΤΗΤΑΣ

Εάν επισκεφθούμε την ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΜΕΓΙΣΤΗΣ ΛΑΥΡΑΣ, είναι μία πολύ καλή ευκαιρία να γνωρίσουμε και από κοντά την παρουσία της αρχαίας Ελλάδας στην αθωνική χερσόνησο. 

Πιο συγκεκριμένα αναφερόμαστε στον ειδωλολατρικό ναό που βρίσκεται στα περίχωρα της μονής, δίπλα σε μία πανέμορφη καλύβα. Στα αρχαία αυτά ερείπια υπάρχει και ένα ηλιακό ρολόϊ, που η βάση του σώζεται σε πολύ καλή κατάσταση αφού ήταν σκαλισμένη πάνω σε βράχο. Αυτό το ηλιακό ρολόϊ σας το παρουσιάζουμε σε ξεχωριστή φωτογραφική συλλογή στην σελίδα μας στο facebook www.facebook.com/paths.to.mount.athos . Έτσι αποφασίσαμε βλέποντας το ιδιαίτερο ενδιαφέρον που είχε να σας κάνουμε και μία ανάρτηση στο blog για το τι είναι τα ηλιακά ρολόγια συγκεντρώνοντας πληροφορίες από το διαδίκτυο.

ΗΛΙΑΚΟ ΡΟΛΟΪ, ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΡΟΛΟΪ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΤΗΤΑΣ

Τα ηλιακά ρολόγια είναι απλά αστρονομικά όργανα με τα οποία βρίσκουμε την ώρα με τη βοήθεια του Ήλιου. 

Υπολογίζουμε την ώρα από την κατεύθυνση της σκιάς που ρίχνει μια ράβδος που έχει τη διεύθυνση του άξονα περιστροφής της Γης, δηλαδή μιας ράβδου που σκοπεύει τον Πολικό Αστέρα. 

Πολικό Αστέρα ονομάζουμε τον πιο λαμπρό αστέρα του αστερισμού της Μικρής Άρκτου, που είναι ο μοναδικός ακίνητος αστέρας της ουράνιας σφαίρας, επειδή βρίσκεται σχεδόν πάνω στην προέκταση του άξονα περιστροφής της Γης. 

Το Ηλιακό ρολόι είναι συσκευή που μετρά το χρόνο με βάση τη θέση της σκιάς που ρίχνει ο ήλιος πάνω σε ένα αντικείμενο. Τα ηλιακά ρολόγια είναι ο αρχαιότερος τύπος ρολογιών. 

Επινοήθηκαν από τους Χαλδαίους περί το 2000 π.Χ. και από αυτούς διαδόθηκαν σε όλους τους λαούς του αρχαίου στρατοπέδου. Τα ηλιακά ρολόγια λέγονται και σκιαθηρικά ρολόγια, γιατί, για να βρούμε την ώρα, κυνηγάμε τη σκιά τους. 

Μέχρι το 996 π.Χ., που κατασκευάστηκε το πρώτο μηχανικό ρολόι, τα ηλιακά ρολόγια ήταν τα μοναδικά ρολόγια, και έτσι όλοι σχεδόν οι λαοί ενδιαφέρονταν για την κατασκευή μεγάλων ηλιακών ρολογιών, όχι  μόνο για να έχουν μεγάλη ακρίβεια στην ώρα, αλλά και για να στολίζουν διάφορους επίσημους δημόσιους χώρους τους. 

Υπάρχουν πολλά είδη ηλιακών ρολογιών, όπως τα οριζόντια, τα κατακόρυφα, τα ισημερινά, τα αναλημματικά, τα πολικά, κοίλες σφαίρες κ.α. Στους πιο συνηθισμένους τύπους ηλιακών ρολογιών, όπως το οριζόντιο και το κατακόρυφο, ο ήλιος ρίχνει τη σκιά ενός στύλου, ο οποίος ονομάζεται γνώμονας σε ένα επίπεδο όπου είναι χαραγμένο το διάγραμμα των ωρών. 

Το πιο σημαντικό, όμως, που πρέπει να γνωρίζουμε είναι ότι η ώρα που δείχνει με τη σκιά του ένα ηλιακό ρολόι δεν είναι ίδια με την ώρα που δείχνουν τα συνηθισμένα ρολόγια που έχουμε στα σπίτια μας ή φοράμε στα χέρια μας. Από την ώρα που δείχνει το ηλιακό ρολόι (Α), για να βρούμε την ώρα του ρολογιού μας (Ρ), θα πρέπει να κάνουμε δύο απλές διορθώσεις, που αναφέρονται σε μια πλάκα που βρίσκεται δίπλα στο ηλιακό ρολόι. Η πρώτη διόρθωση (Δ) είναι σταθερή και μας λέει πόσα λεπτά της ώρας βρίσκεται ο τόπος του ηλιακού ρολογιού μπροστά από τον κεντρικό μεσημβρινό της ατράκτου στην οποία ανήκει η χώρα στην οποία βρίσκεται αυτός ο τόπος. Η χώρα μας ανήκει στη δεύτερη άτρακτο και έτσι πρέπει να προσθέσουμε τη διαφορά που έχουμε σε λεπτά της ώρας από τον κεντρικό μεσημβρινό της, που περίπου είναι ο μεσημβρινός της Κωνσταντινούπολης. 

Η Θεσσαλονίκη, για παράδειγμα, βρίσκεται 28 πρώτα λεπτά και η Αθήνα 25 πρώτα λεπτά δυτικά αυτού του κεντρικού μεσημβρινού. Η δεύτερη διόρθωση που πρέπει να γίνει κυμαίνεται από ημέρα σε ημέρα μεταξύ −14 και +16 πρώτων λεπτών και δίνεται είτε από ένα γράφημα είτε από έναν πίνακα και λέγεται Εξίσωση Χρόνου (Ε). 

Η εξίσωση χρόνου είναι ίδια για όλους τους τόπους της Γης. Επομένως, αν το ηλιακό ρολόι δείχνει Α ώρες και η πρώτη (σταθερή) διόρθωση είναι Δ και η δεύτερη (μεταβλητή) διόρθωση είναι Ε, τότε το συμβατικό μας ρολόι θα δείχνει Ρ=Α+Δ-Ε  ώρες.

Τα ηλιακά ρολόγια διακρίνονται σε οριζόντια, κατακόρυφα και ισημερινά, ανάλογα με το αν η επιφάνεια πάνω στην οποία πέφτει η σκιά της ράβδου είναι οριζόντια ή κατακόρυφη ή παράλληλη με το επίπεδο του ισημερινού. Ας δούμε λίγο πιο αναλυτικά κάθε κατηγορία ηλιακών ρολογιών:

ΙΣΗΜΕΡΙΝΟ ΗΛΙΑΚΟ ΡΟΛΟΪ

Στο ισημερινό ηλιακό ρολόι ο γνώμονας είναι σταθερός, παράλληλος με τον άξονα περιστροφής της γης. Είναι δηλαδή προσανατολισμένος προς τον Πολικό Αστέρα και σχηματίζει γωνία με το οριζόντιο επίπεδο ίση με το [γεωγραφικό πλάτος] του τόπου. Η επιφάνεια του ρολογιού, όπου είναι χαραγμένες οι γραμμές των ωρών, είναι παράλληλη με το ισημερινό επίπεδο της γης. Δηλαδή η ωρολογόπλακα είναι κάθετη στον γνώμονα και σχηματίζει γωνία με τον ορίζοντα του τόπου ίση με τη συμπληρωματική του γεωγραφικού πλάτους. Σε 24 ώρες η σκιά του ήλιου διαγράφει ένα κύκλο, 360ο, οπότε σε μια ώρα η σκιά του ήλιου θα διαγράφει γωνία 360ο:24=15ο. Πραγματικά οι γραμμές που ορίζουν τις ώρες στο ισημερινό ηλιακό ρολόι σχηματίζουν γωνία με την επόμενη ή προηγούμενη ώρα 15ο.

ΚΑΤΑΚΟΡΥΦΟ ΗΛΙΑΚΟ ΡΟΛΟΪ

Το κατακόρυφο ηλιακό ρολόι έχει, συνήθως, νότιο προσανατολισμό. Η επιφάνεια όπου χαράσσεται το διάγραμμα των ωρών είναι κατακόρυφη. Ο γνώμονας είναι σταθερός, παράλληλος με τον άξονα της γης, δηλαδή σχηματίζει γωνία με το κατακόρυφο επίπεδο ίση με τη συμπληρωματική γωνία του γεωγραφικού πλάτους (90-φ) του τόπου. Το "Ωρολόγιον του Ανδρόνικου του Κυρρήστου" ή "Πύργος των Ανέμων" ή και "Αέρηδες", που βρίσκεται στην Αθήνα, έχει οκτώ κατακόρυφα ηλιακά ρολόγια ένα σε κάθε πλευρά του οκταγωνικού κτίσματος.

ΠΟΛΙΚΟ ΗΛΙΑΚΟ ΡΟΛΟΪ

Στα πολικά ηλιακά ρολόγια ο γνώμονας είναι σταθερός, παράλληλος με τον άξονα της γης. Η επιφάνεια πάνω στην οποία χαράσσεται το διάγραμμα των ωρών είναι κάθετη στο μεσημβρινό επίπεδο του τόπου και παράλληλη με τον γνώμονα.

ΑΝΑΛΛΗΜΑΤΙΚΟ ΗΛΙΑΚΟ ΡΟΛΟΪ

Το αναλημματικό ηλιακό ρολόι είναι τύπος ηλιακού ρολογιού όπου ο γνώμονας είναι κατακόρυφος, μετακινούμενος και το επίπεδο όπου χαράσσονται οι ώρες του ρολογιού είναι οριζόντιο. Οι ώρες τοποθετούνται στην περιφέρεια μια έλλειψης. Ο μεγάλος άξονας της έλλειψης προσανατολίζεται στη διεύθυνση Ανατολής- Δύσης, ενώ ο μικρός άξονας στη διεύθυνση Βορρά - Νότου. Στην κατεύθυνση του βορρά αντιστοιχεί η ώρα 12:00, στην κατεύθυνση της δύσης αντιστοιχεί η ώρα 6:00 και στην κατεύθυνση της ανατολής η ώρα 18:00. Ο τύπος αυτός του ηλιακού ρολογιού είναι ο κατάλληλος για την υλοποίηση στην αυλή ενός σχολείου μιας και το ρόλο του γνώμονα μπορεί να πάρει ένας μαθητής και οι γραμμές των ωρών μπορούν να σχεδιαστούν στο δάπεδο της αυλής.