ΧΛΩΡΙΔΑ ΑΓΙΟΥ ΟΡΟΥΣ / ΦΡΑΓΚΟΣΥΚΟ

Για τους πεζοπόρους στο ΑΓΙΟ ΟΡΟΣ που προέρχονται από την περιοχή της ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ και ΘΡΑΚΗΣ συναντάμε ένα φυτό όμορφο, επιβλητικό και με περίεργους καρπούς που δεν γνωρίζουμε τίποτα για αυτό. Την ΦΡΑΓΚΟΣΥΚΙΑ. Ένα φυτό που είναι ιδιαίτερα γνωστό στους κατοίκους των νησιών του Αιγαίου. Εγώ το γνώρισα στα ταξίδια μου στην Μέση Ανατολή και μάλιστα πλήρωσα την άγνοια μου για αυτό το φυτό όταν προσπάθησα να απολαύσω τον καρπό του. Στα πλαίσια της γνωριμίας μας με το ΑΓΙΟ ΟΡΟΣ νομίζω είναι αναγκαίο να γνωρίσουμε και την χλωρίδα αλλά και την πανίδα της Αθωνικής χερσονήσου που πραγματικά σε εκπλήσει. Σήμερα θα σας κάνουμε μία μικρή παρουσίαση της φραγκοσυκιάς που για πολλούς από εμάς είναι ένα τελείως άγνωστο φυτό και περπατώντας στο Άθωνα είναι καλό να το γνωρίσουμε για να μπορέσουμε να το θαυμάσουμε καλύτερα.

Η φραγκοσυκιά είναι είδος κάκτου που εξημερώθηκε και καλλιεργείται σε πολλές χώρες. Η επιστημονική της ονομασία είναι Οπουντία η ινδική συκή (Opuntia ficus-indica) και σε κάθε χώρα την γνωρίζουν με διαφορετικό όνομα. Στην Κύπρο την λένε παπουτσοσυκιά και προέρχεται από το Μεξικό. Καλλιεργείται σε άνυδρες και ημιάνυδρες περιοχές και λόγω του συγκεκριμένου χαρακτηριστικού της να αντέχει σε ξηρές περιοχές θεωρείται σημαντικό φυτό στον τομέα των γεωργικών οικονομιών των καλλιεργειών σε όλες τις άνυδρες χώρες.

Ας δούμε την επιστημονικής ταξινόμηση (στην επιστήμη της Βοτανολογίας):

• ΒΑΣΙΛΕΙΟ = ΦΥΤΑ
• ΣΥΝΟΜΟΤΑΞΙΑ = ΑΓΓΕΙΟΣΠΕΡΜΑ
• ΟΜΟΤΑΞΙΑ = ΔΙΚΟΤΥΛΗΔΟΝΑ
• ΥΦΟΜΟΤΑΞΙΑ = ΚΑΡΥΟΦΥΛΛΙΔΕΣ
• ΤΑΞΗ = ΚΑΡΥΟΦΥΛΛΩΔΗ
• ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ = ΚΑΚΤΙΔΕΣ
• ΓΕΝΟΣ = ΟΠΟΥΝΤΙΑ

ΕΠΙΣΗΜΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Οπουντία η ινδική συκή (Opuntia ficus-indica)

Φραγκοσυκιά στο ΑΓΙΟ ΟΡΟΣ, συγκεκριμένα στο κελλί του ΑΓΙΟΥ ΝΗΦΩΝΑ.

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ

Η φραγκοσυκιά είναι κακτοειδές φυτό, πολύκλαδο, το οποίο μπορεί να φτάσει σε ύψος μέχρι τα 3-5 μ. Δεν έχει κορμό και αποτελείται από σαρκώδη επίπεδα φύλλα με μορφή ελλειπτικού δίσκου, ενωμένα μεταξύ τους. Ο καρπός της φραγκοσυκιάς είναι το ΦΡΑΓΚΟΣΥΚΟ το οποίο είναι χρώματος κίτρινο πριν ωριμάσει και γίνεται ροδοκόκκινο όταν ωριμάσει. Πρόκειται για φρούτο με μικρά αγκαθάκια, σαν χνούδι, στην επιφάνειά του. Τα φραγκόσυκα αναπτύσσονται περιμετρικά στην άκρη των επίπεδων τμημάτων της φραγκοσυκιάς και έχουν βάρος 150-400 γραμμάρια. Τα άνθη της είναι κίτρινα, χωρίς μίσχο.

ΟΝΟΜΑΣΙΕΣ

• fico d'India (Ινδικό σύκο) / ΙΤΑΛΙΑ
• σύκο βαρβαρίας
• κάκτος αχλάδι
• ασπόνδυλος κάκτος
• ficudinnia (αγκαθωτό αχλάδι) / ΣΙΚΕΛΙΑ
• nopal (νοπάλ) / ΜΕΞΙΚΟ & ο καρπός του  tuna (τούνα)
• φραγκόσυκο / ΕΛΛΑΔΑ
• παπουτσόσυκο / ΚΥΠΡΟΣ
• beles / ΑΙΘΙΟΠΙΑ
• fik deli (σύκο της θάλασσας) / ΑΛΒΑΝΙΑ
• sabra/ ΙΣΡΑΗΛ
• bajtra/ ΜΑΛΤΑ
• El Hindi / ΤΥΝΗΣΙΑ

ΑΝΑΠΤΥΞΗ - ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ

Το ΦΡΑΓΚΟΣΥΚΟ καλλιεργείται κυρίως για τον καρπό του  αλλά και ως χορταρικό nopales καθώς και για άλλες χρήσεις. Οι κάκτοι είναι μια πολύ καλή καλλιέργεια για τις ξηρές περιοχές, επειδή μετατρέπουν αποτελεσματικά το νερό σε βιομάζα. Το φραγκόσυκο είναι ο πιο διαδεδομένος κάκτος στην καλλιέργεια εξημερωμένων κάκτων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το Μεξικό. Στην αγροτική του οικονομία θεωρείται το φραγκόσυκο τόσο σημαντικό όσο το καλαμπόκι!! Άρα το φραγκόσυκο που βλέπουμε σε απρόσιτα σημεία στα νησιά και στο ΑΓΙΟ ΟΡΟΣ σε άλλες χώρες καλλιεργείται όπως εμείς καλλιεργούμε τα καλαμπόκια και το σιτάρι.

Πως αναπαράγεται? Απελπιστικά εύκολα……. Οποιοδήποτε μέρος του φυτού βγάζει ρίζες, κάνοντας πολύ εύκολη την αναπαραγωγή του. Αυτό βέβαια δημιουργεί και πολλά προβλήματα αφού το φυτό ως εισβολέας σε ξένη περιοχή αναπτύσεται πολύ εύκολα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η Αυστραλία. Στην Αυστραλία δημιουργήθηκαν προβλήματα από τη ραγδαία εξάπλωση του φυτού. Για την αντιμετώπισή του εισάχθηκε έντομο από την κεντρική Αμερική που περιόρισε σημαντικά την έκτασή του. Το φυτό εξαπλώθηκε σε πολλά μέρη της Αμερικής, την προ-Κολομβιανή εποχή, και από τον Κολόμβο, έχει εξαπλωθεί σε πολλά μέρη του κόσμου, κυρίως της Μεσογείου, όπου έχει εγκλιματιστεί . Η εξάπλωση αυτή στα πλοία, διευκολύνθηκε από την αξία των nopales, για την πρόληψη του σκορβούτου που μάστιζε τα πληρώματά τους.

ΧΡΗΣΕΙΣ

Ο καρπός περιέχει βιταμίνη C και ήταν μία από τις πρώτες θεραπείες για το σκορβούτο. Το κόκκινο χρώμα του χυμού οφείλεται στις βεταλαΐνες, (βετανίνη και ιντικαξανθίνη). Το φυτό περιέχει επίσης φλαβονοειδή. Άλλα συστατικά του πολτού του καρπού, είναι οι υδατάνθρακες (γλυκόζη, φρουκτόζη και άμυλο), πρωτεΐνες και ίνες πλούσιες σε πηκτίνη.

Έτσι καταρχήν ο καρπός του είναι πολύ χρήσιμος ως τρόφιμο. Ο καρπός του, το φραγκόσυκο καταναλώνεται ως φρούτο αλλά πριν το φάει κανείς θα πρέπει να το καθαρίσει προσεκτικά γιατί είναι γεμάτο μικροσκοπικά αγκάθια.

Οι μαρμελάδες και τα ζελέ που παράγονται από τον καρπό, μοιάζουν με αυτές που γίνονται από φράουλες και σύκα, τόσο στο χρώμα όσο και στη γεύση.

Οι Μεξικανοί χρησιμοποιούν το φραγκόσυκο για να κάνουν ένα αλκοολούχο ποτό που ονομάζεται colonche(κολόντσε).

Στο κέντρο της Σικελίας σε ένα μικρό χωριό που ονομάζεται Gagliano Castelferrato, παράγεται ένα λικέρ αρωματισμένο με φραγκόσυκο, με μια γεύση κάπως σαν ένα απεριτίφ, που ονομάζεται "Ficodi".

Στις αρχές της δεκαετίας του 1900, στις Ηνωμένες Πολιτείες, ο καρπός της φραγκοσυκιάς, εισάγονταν από το Μεξικό και τις χώρες της Μεσογείου, για να ικανοποιήσει τον αυξανόμενο πληθυσμό των μεταναστών που έφταναν από την Ιταλία και την Ελλάδα. Ο καρπός έχασε τη δημοτικότητά του κατά τα μέσα της δεκαετίας του 1950, αλλά έχει αυξήσει τη δημοτικότητά του από τα τέλη της δεκαετίας του 1990, λόγω της εισροής των μεταναστών από το Μεξικό.

Πρόσφατα, οι μονάδες εκτροφής βοοειδών στις νοτιοδυτικές Ηνωμένες Πολιτείες, έχουν αρχίσει να καλλιεργούν το φραγκόσυκο ως μια νέα πηγή τροφής των βοοειδών των. Ο κάκτος καλλιεργείται τόσο ως ζωοτροφή όσο και ως περίφραξη. Τα βοοειδή αποφεύγουν τα αιχμηρά αγκάθια του κάκτου περίφραξης και δεν περιπλανώνται εκτός των ορίων που περικλείονται από αυτήν. Τα επιθέματα κάκτου με τα οποία τρέφονται τα βοοειδή έχουν το μειονέκτημα να είναι χαμηλά σε ξηρή ύλη και ακατέργαστη πρωτεΐνη, αλλά είναι χρήσιμα ως συμπλήρωμα σε συνθήκες ξηρασίας. Πέρα από την διατροφική αξία, η περιεκτικότητα σε υγρασία, ουσιαστικά εξαλείφει την ανάγκη για πότισμα των βοοειδών.

Οι Μεξικανοί τρώνε τους νεαρούς καρπούς  προτού σκληρύνουν τα αγκάθια με έναν ιδιαίτερο μαγειρικό τρόπο. Πιο συγκεκριμένα κόβονται σε λωρίδες, ξεφλουδισμένες ή όχι, τηγανίζονται με αυγά και σερβίρονται ως ένα απολαυστικό πρωινό. Έχουν την υφή και τη γεύση, όπως τα φασολάκια. Μπορούν να βράσουν, να χρησιμοποιηθούν ωμά αναμεμειγμένα με χυμό φρούτων, μαγειρεμένα στο τηγάνι (έχουν καλύτερη γεύση από το βρασμένο) και συχνά χρησιμοποιούνται ως δευτερεύον πιάτο, που συνοδεύει το κοτόπουλο ή προστίθενται σε tacos, μαζί με ψιλοκομμένο κρεμμύδι και το κόλιαντρο.

Στη Μάλτα, το λικέρ που ονομάζεται bajtra  είναι παρασκευασμένο από αυτόν τον καρπό, ο οποίος μπορεί να βρεθεί να φύεται αγρίως, ​​στα περισσότερα χωράφια. Στο νησί της Αγίας Ελένης, το φραγκόσυκο δίνει το όνομά του στο τοπικά αποσταγμένο λικέρ, Tungi Spirit.

Άλλες χρήσεις, το περιλαμβάνουν ως συστατικό στο adobe Η φραγκοσυκιά καλλιεργείται σε nopalries για να χρησιμεύσει ως ένα φυτό ξενιστής για τα έντομα κοχενίλης, τα οποία παράγουν τις επιθυμητές κόκκινες και μωβ βαφές, πρακτική που χρονολογείται από την προ-Κολομβιανή εποχή. Το φυτό θεωρείται επιβλαβές είδος, σε ορισμένα μέρη της Μεσογείου, λόγω της ικανότητάς του να εξαπλώνεται γρήγορα πέρα από τις ζώνες όπου αρχικά καλλιεργείτο. Τα υψηλά επίπεδα του σεληνίου που περιέχει είναι συγκρίσιμα με εκείνα που βρέθηκαν στα κραμβοειδή. Ο καρπός του εάν καταναλωθεί με τους σπόρους μπορεί να προκαλέσει δυσκοιλιότητα, ενώ γίνεται καθαρτικό εάν καταναλωθεί χωρίς τους σπόρους, Επίσης το γλίσχραμα από το φραγκόσυκο λειτουργεί ως ένας φυσικός, μη τοξικός διασπορέας πετρελαιοκηλίδων.

Το φυτό, χρησιμοποιείται συχνά ως φυτοφράκτης. Φράκτες από φραγκοσυκιές μπορούν να λειτουργήσουν αποτρεπτικά στην εξάπλωση δασικών πυρκαγιών διότι ο σαρκώδης κορμός περιέχει νερό και καίγεται δύσκολα.

Η πλέον εμπορικά χρήσιμη αξία του είναι σήμερα οι μεγάλοι, γλυκοί καρποί του, που στο Μεξικό ονομάζονται tunas (τούνας). Περιοχές με σημαντική αυξημένη καλλιέργεια φραγκόσυκου είναι στο Μεξικό, τη Μάλτα, την Ισπανία, τη Σικελία, τις ακτές της Νότιας Ιταλίας, την Αλβανία, τη Λιβύη, την Τυνησία, το Μαρόκο, την Αλγερία, το Λίβανο, τη Συρία, την Αίγυπτο, τη Σαουδική Αραβία, την Υεμένη, το Ισραήλ, τη Χιλή, τη Βραζιλία, την Τουρκία, την Ερυθραία και την Αιθιοπία. Ο κάκτος φύεται άγριος και καλλιεργούμενος φθάνει σε ύψος τα 4-5 μ.Στη Ναμίμπια, το φραγκόσυκο είναι ένα κοινό ανθεκτικό στην ξηρασία, κτηνοτροφικό φυτό.

Τα φυτό ανθίζει σε τρία ευδιάκριτα χρώματα: λευκό, κίτρινο και κόκκινο. Τα άνθη εμφανίζονται για πρώτη φορά στις αρχές Μαΐου, και από τις αρχές του καλοκαιριού στο βόρειο ημισφαίριο. Οι καρποί ωριμάζουν από τον Αύγουστο μέχρι τον Οκτώβριο. Οι καρποί συνήθως τρώγονται, αφού προηγουμένως αφαιρεθεί ο παχύς εξωτερικός τους φλοιός και μετά από την ψύξη τους για μερικές ώρες, σε ένα ψυγείο. Έχουν παρόμοια γεύση με ένα ζουμερό, γλυκό καρπούζι. Η έντονη κόκκινη ή κίτρινη σάρκα, περιέχει πολλούς μικρούς σκληρούς σπόρους που συνήθως καταπίνονται, αλλά θα πρέπει να αποφεύγεται από όσους έχουν προβλήματα πέψης σπόρων.

ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ – ΚΑΝΤΟ ΜΟΝΟΣ ΣΟΥ

Πολλαπλασιάζεται ευκολότατα με κομμάτια φύλλων. Κόβονται το φθινόπωρο τα φύλλα. Αφήνονται 3-4 μέρες σε μέρος αεριζόμενο για να στεγνώσουν και για να κλείσουν οι πληγές και φυτεύονται ευθείας στο χωράφι σε αποστάσεις 1X2.5 μ. Ανοίγουμε λάκκους ή χαντάκια κι εκεί χώνουμε τα φύλλα λοξά κατά τα 3/4. Ριζώνουν εύκολα. Από κάθε φύλλο σε ένα χρόνο γίνονται σε κανονική φυτεία 8-10 φύλλα. Σε νέα φυτεία γίνονται στο χρόνο 2-4 φύλλα. Όταν τα κομμένα φύλλα τυλιχτούν σε άχυρα, διατηρούνται πολλούς μήνες και μεταφέρονται σε μακρινές αποστάσεις. Αναπτύσσονται χωρίς πολλές φροντίδες. Αν γίνει και σχετική καλλιέργεια και περιποίηση, θεριεύουν. Μετά τα 4-5 χρόνια αρχίζουν να κόβονται και τα φύλλα για να δίνονται ως ζωοτροφή. Το κόψιμο γίνεται με μαχαίρι. Τα αγκάθια καίγονται με φλόγα πάνω στη φραγκοσυκιά ή στην αποθήκη. Κόβονται τα φύλλα σε κομμάτια και δίνονται στα ζώα. Ή αφήνουν τα ζώα να τα τρώνε στο χωράφι. Τα φύλλα διατηρούνται στην αποθήκη χωρίς δυσκολίες.

ΠΩΣ ΤΡΩΜΕ ΤΟΝ ΚΑΡΠΟ ΤΗΣ ΦΡΑΓΚΟΣΥΚΙΑΣ ΧΩΡΙΣ ΤΡΑΥΜΑΤΙΣΜΟΥΣ

1. Ο σημαντικότερος κανόνας: δεν έχεις ποτέ επαφή σωματική ούτε με το φυτό ούτε με τον καρπό. Τα αγκάθια αν δεν τα προσέξεις θα μπουν παντού, στο δέρμα, στα ρούχα, δεν θα ησυχάζεις για καιρό.

2. Χρησιμοποιούμε ένα χοντρό πανί που μετά όμως πρέπει να το πετάξουμε. Το τυλίγω πολλές φορές και με αυτό κόβουμε τους καρπούς. Δεν θέλει πολλή δύναμη το κόψιμο του καρπού, το γυρνάς λίγο και κόβεται. Κόβουμε μόνο τα ώριμα γιατί τα πράσινα δεν έχουν καμία γεύση.

3. Στο καθάρισμα χρειάζεσαι δύο πιάτα, ένα πηρούνι και ένα μαχαίρι που κόβει καλά.

4. Παίρνεις με το πηρούνι ένα φραγκόσυκο, το τοποθετείς στο πρώτο πιάτο. Κόβεις τα δύο άκρα πρώτα. Μετά κάνεις μια τομή κατά μήκος του φρούτου με το μαχαίρι όχι πολύ βαθιά, να φτάνει μόνο μέχρι την πρώτη στρώση. Περνάς τη λεπίδα του μαχαιριού κάτω από τη φλούδα. Οδηγείς το μαχαίρι γύρω γύρω από τη σάρκα του φρούτου, κόβεις και αφαιρείς το εξωτερικό αγκαθωτό μέρος.

5. Βάζεις το καθαρισμένο φρούτο σε ένα άλλο πιάτο και τελείωσες.

ΑΓΙΟΣ ΝΗΦΩΝΑΣ

ΑΓΙΟΣ ΝΗΦΩΝΑΣ .....ΕΝΑΣ ΕΠΙΚΑΙΡΟΣ ΑΓΙΟΣ ΣΤΙΣ ΕΠΟΧΕΣ ΤΩΝ ΣΚΑΝΔΑΛΩΝ ΚΑΙ ΤΗΣ ΔΙΑΦΘΟΡΑΣ

ΠΡΩΤΑ ΧΡΟΝΙΑ

Γεννήθηκε στην Μεσσηνία και το κοσμικό του όνομα ήταν Νικόλαος. Οι γονείς του ονομάζονταν Μανουήλ και Μαρία. Γνώρισε τον ορθόδοξο ασκητισμό συναντώντας τον μοναχό Αντώνιο και βαφτίστηκε μοναχός στη Μονή της Παναγίας Πολεμάρχας που βρίσκονταν μεταξύ Παλαιάς και Νέας Επιδαύρου στην παραλία, παίρνοντας το όνομα Νήφων. Ως μοναχός ασχολήθηκε με την καλλιγραφία και την αντιγραφή χειρογράφων. Μετά τον θάνατο του γέροντα Αντώνιου μετακόμισε στο κάστρο της Νάρδας. Εκεί γνώρισε έναν μοναχό με το όνομα Ζαχαρία, πνευματικό του Σκεντέρμπεη και τον ακολούθησε στην Μονή της Θεοτόκου στην Αχρίδα. Στην συνέχεια όταν ο Ζαχαρίας εξελέγη Αρχιεπίσκοπος Αχρίδας, ο Νήφων εγκαταστάθηκε στο Άγιο Όρος, όπου επισκέφτηκε διαδοχικά τις μονές Βατοπεδίου, Παντοκράτορος, Μεγίστης Λαύρας και Διονυσίου ψάχνοντας για την μονή που μπορεί να τον εμπνεύσει και να τον γεμίσει. Τελικά επέλεξε την τελευταία την ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΑΓΙΟΥ ΔΙΟΝΥΣΙΟΥ όπου και χειροτονήθηκε διάκονος και αργότερα ιερέας. Ήταν πολύ ταπεινός και αγαπητός για τη σοφία και τη γλυκύτητά του.

ΠΡΩΤΗ ΕΚΛΟΓΗ ΣΤΟΝ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟ ΘΡΟΝΟ

Το 1482, μετά το θάνατο του Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης Παρθενίου, εξελέγη χωρίς να το επιδιώκει ο ίδιος στην θέση του και στα τέλη του 1486 κλήθηκε στην Κωνσταντινούπολη για να εκλεγεί ως οικουμενικός Πατριάρχης. Ως Πατριάρχης ο Νήφων επιδόθηκε στην διόρθωση των κακώς κειμένων και τον έλεγχο των καταχρήσεων του κλήρου. Μετά από δεκαοκτώ μήνες ξέσπασε σκάνδαλο, το οποίο οδήγησε στην απομάκρυνσή του. Το σκάνδαλο είχε σχέση με την διαχείρηση της μεγάλης περιουσίας που άφησε ο προηγούμενος πατριάρχης, ο Πατριάρχης Συμεών. Πιο συγκεκριμένα για αυτή την μεγάλη περιουσία, έπρεπε το Πατριαρχείο να πληρώσει μεγάλη φορολογία. Για να αποφευχθεί αυτό, εμφάνισαν ανιψιό του κληρονομούμενου Πατριάρχη ως νόμιμο κληρονόμο για να αποφύγουν την βαριά φορολογία που είχαν οι κληρονομιές στην Οθωμανική αυτοκρατορία. Αυτό όμως δεν αποδείχτηκε και μόλις πληροφορήθηκε ο Σουλτάνος Βαγιαζήτ Β΄ τα γεγονότα και τον τρόπο με τον οποίο οι Έλληνες προσπαθούσαν να αποφύγουν την φορολογία, δήμευσε την περιουσία του Συμεών και δίωξε τους συμμετέχοντες στο σκάνδαλο κληρικούς μεταξύ των οποίων ήταν και ο επικεφαλής τους Πατριάρχης Νήφωνας. Πιο συγκεκριμένα τον καθαίρεσε από το θρόνο του και τον εξόρισε σε νησίδα του Εύξεινου Πόντου απέναντι από την Σωζόπολη. Στο θρόνο ανέβηκε πάλι ο Διονύσιος Α΄.

ΔΕΥΤΕΡΗ ΕΚΛΟΓΗ ΣΤΟΝ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟ ΘΡΟΝΟ

Επανήλθε για δεύτερη φορά στον Πατριαρχικό θρόνο, ξαναέπεσε όμως σε δυσμένεια του σουλτάνου και καθαιρέθηκε το 1490, αφού καταδικάστηκε σε ισόβια δεσμά και εξορίστηκε στην Αδριανούπολη. Η φήμη του ως ποιμένα ήταν μεγάλη στον χριστιανικό πληθυσμό. Αναφέρεται ότι ο ηγεμόνας της Βλαχίας Ράδουλος Α’ ο Μέγας διερχόμενος από την Αδριανούπολη έδωσε χρήματα στους φύλακες για να τον αφήσουν να δει τον φυλακισμένο Πατριάρχη και μπαίνοντας στο κελλί του προσκύνησε.

Στην Κωνσταντινούπολη φτάνοντας ο Ράδουλος με μεγάλη προσπάθεια κατόρθωσε και έλαβε άδεια αποφυλάκισης και μετακίνησης του Νήφωνα στην Βλαχία. Φτάνοντας στην Βλαχία ο Νήφων συγκρότησε συνέλευση από κληρικούς και λαϊκούς και χειροτόνησε τους δύο επισκόπους Ριμνίκου και Μπουζαίου. Βοήθησε τον ηγεμόνα να διαθέσει τα ηγεμονικά αξιώματα όπως έκαναν και οι αυτοκράτορες του Βυζαντίου, ονομάζοντας τους τίτλους του Σπαθάρη, Βεσιάρη, Λογοθέτη, κλπ.

Και εδώ όμως σύντομα υπέπσε στην δυσμένεια του ηγεμόνα. Πιο συγκεκριμένα δεν θέλησε να αναγνωρίσει παράνομο συνοικέσιο της αδελφής του ηγεμόνα και γι'αυτό υπέπεσε στην δυσμένεια του. Κυνηγημένος και απειλούμενος από τον Ραδούλου έτρεξε στην εκκλησία, συγκέντρωσε τον λαό και έβγαλε λόγο, αφόρισε τον γαμπρό, προφήτεψε δυστυχία και έβγαλε την πατριαρχική στολή, την ακούμπησε στην αγία τράπεζα και βγήκε από την εκκλησία. Ο ηγεμόνας μαθαίνοντας τα γενόμενα διέταξε να μην τον τιμάει κανείς να μην τον φιλοξενεί κανείς, να τον αποφεύγουν όλοι μη δίνοντάς του ούτε φαΐ ούτε νερό και απείλησε τους παραβάτες με θάνατο. Ο Νήφων κατέφυγε σε έρημη καλύβα και υπέμενε τις κακουχίες με υπομονή και χριστιανική καρτερότητα. Ο Ράδουλος για να αποφύγει την κατακραυγή του λαού αφού ήταν ιδιαίτερα συμπαθείς προσπάθησε να εξευμενίσει τον γέροντα και με κολακευτικά λόγια, υποσχέσεις και δώρα τον παρακάλεσε να συγχωρήσει τον γαμπρό του, του οποίου το συνοικέσιο στο μεταξύ είχε αναγνωρίσει η μεγάλη εκκλησία. Ο Νήφων αρνήθηκε και αποχώρησε για την Μακεδονία παίρνοντας μαζί του και δύο μαθητές του. Στην Μακεδονία πέρασε από όλες τις κωμοπόλεις και έκανε αποστολικό κήρυγμα. Φτάνοντας στο Άγιο Όρος παρουσιάστηκε αγνώριστος στους μοναχούς του Αγίου Διονυσίου, που αρχικά τον διόρισαν επιστάτη των ζώων της μονής μη ξέροντας για ποιον ακριβώς πρόκειται, μέχρι που τελικά τον αναγνώρισαν και του έδωσαν τις τιμές που του ανήκαν.

Μετά την αναχώρηση του Νήφωνα από την Βλαχία με προορισμό την Μακεδονία, ξέσπασε ξηρασία και λιμός στην Βλαχία. Ο Ράδουλος που αρρώστησε από λέπρα πίστεψε ότι αυτά συμβαίνουν επειδή φέρθηκε άπρεπα στον Νήφωνα και έστειλε ανθρώπους να τον βρουν.

Το κελλί του ΑΓΙΟΥ ΝΗΦΩΝΑ στην ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΑΓΙΟΥ ΔΙΟΝΥΣΙΟΥ στο ΑΓΙΟ ΟΡΟΣ.

ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΝΗΦΩΝ – ΤΡΙΤΗ ΕΚΛΟΓΗ ΣΤΟΝ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟ ΘΡΟΝΟ

Του προτάθηκε να αναλάβει για τρίτη φορά Πατριάρχης, το 1502, αλλά αρνήθηκε και αποσύρθηκε ξανά στην ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΑΓΙΟΥ ΔΙΟΝΥΣΙΟΥ του Αγίου Όρους –την αγαπημένη του μονή- όπου και απεβίωσε στις 3 Σεπτεμβρίου του 1508. Αμέσως μετά το θάνατό του τιμήθηκε ως άγιος σε πολλές περιοχές και η Ορθόδοξη Εκκλησία τον αναγνώρισε ως άγιο και τον κατέταξε στο Αγιολόγιό της μόλις εννέα έτη αργότερα, το 1517, ορίζοντας να τιμάται η μνήμη του στις 11 Αυγούστου. Το λείψανό του φυλάγεται σε λάρνακα στη Μονή Διονυσίου, στην οποία υπάρχει και παρεκκλήσιο στο όνομά του.

Μαθητές του υπήρξαν ο ιερομάρτυρας Ιάκωβος ο εκ Καστορίας που μαρτύρησε το 1520, ο όσιος Μακάριος που μαρτύρησε το 1527, και ο Ιωάσαφ  που μαρτύρησε το 1536. Συνετέλεσε με την ιεραποστολική του δράση στην αναδιοργάνωση της εκκλησίας της Ρουμανίας και της Αλβανίας.

Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΑΓΙΟΥ ΔΙΟΝΥΣΙΟΥ στο ΑΓΙΟ ΟΡΟΣ που τιμά ως έναν από τους κτήτορές της τον ΑΓΙΟ ΝΗΦΩΝΑ.

Ἀπολυτίκιον
Ἦχος γ’. Θείας πίστεως.

               
Ἔργοις ἔλαμψας, τῆς εὐσέβειας, πᾶσαν ηὔγασας, τὴν Ἐκκλησίαν, τῆς ταπεινώσεως τρόποις ὑψούμενος, ἀσκητικῶς δοξασθεῖς γὰρ ἐν Ἄθωνι, Πατριαρχῶν καλλονὴ ἐχρημάτισας. Νήφων ἔνδοξε, θείων χαρίτων ἔμπλησον, τοὺς πίστει πίστει καὶ πόθω σὲ μεγαλώνοντας.

Κοντάκιον
Ἦχος πλ. δ΄. Τῇ Ὑπερμάχῳ.

Τῆς Ἐκκλησίας λύχνος ὤφθης παμφαέστατος, τῇ καθαρότητι σοφὲ τῆς πολιτείας σου, τὰς τοῦ Πνεύματος ἐλλάμψεις καταπλουτήσας. Ἀλλ’ ὡς σκεῦος ἀρετῶν καὶ ὑποτύπωσις, καθοδήγησον ἡμᾶς πρὸς βίον κρείττονα, τοὺς βοῶντάς σοι: Χαίροις Νήφων Πατὴρ ἡμῶν.

Κάθισμα
Ἦχος πλ. α΄. Τὸν συνάναρχον Λόγον.

Ἐγκρατείας τοῖς πόνοις καλλωπιζόμενος, ἀρχιερεὺς θεοφόρος καὶ λειτουργὸς ἱερός, Ἐκκλησίας τοῦ Χριστοῦ ὤφθης ἐν Πνεύματι, καὶ πρὸς ἀγάπην θεϊκῆν, καὶ τὸν φόβον τοῦ Θεοῦ, παιδεύεις Νήφων παμμάκαρ, ταῖς πρακτικαῖς ὑποθήκαις, καὶ τῷ τοῦ βίου ὑποδείγματι.

Ὁ Οἶκος

Ἄγγελος ἐν τῷ κόσμῳ, Νήφων Ἀρχιεράρχα, ἐδείχθης οὐρανίῳ σου βίῳ· καὶ Ἀποστολικαῖς δωρεαῖς, τῆς Ἐκκλησίας φαιδρύνεις τὸ πλήρωμα· διό σου τὴν λαμπρότητα, θαυμάζοντες, ἀναβοῶμεν·
Χαῖρε, Χριστοῦ ὀ θεῖος θεράπων·
χαῖρε, φωτὸς ἀΰλου θεάμων.
Χαῖρε, Ἐκκλησίαςὁ λύχνος ὁ πάμφωτος·
χαῖρε, τῆς Δακίας φωστὴρ καὶ διδάσκαλος.
Χαῖρε ὕψος ταπεινώσεως δυσκατόρθωτον πολλοῖς·
χαῖρε βάθος θείας γνώσεως καὶ ἀγάπης θεϊκῆς.
Χαῖρε, τῶν ἐν Ἄθῳ μοναζόντων ἀλείπτης·
χαῖρε, τῆς εὐσεβείας ἱερὸς ὑποφήτης.
Χαῖρε, πυρσὸς δογμάτων τῆς πίστεως·
χαῖρε, λαμπρὸν ταμεῖον τῆς χάριτος.
Χαῖρε, ποιμὴν Βυζαντίου ὁ μέγας·
χαῖρε, Μονῆς τοῦ Προδρόμου τὸ γέρας.
Χαίροις, Νήφων Πατὴρ ἡμῶν.

ΕΟΡΤΕΣ ΓΙΑ ΤΑ 500 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΝΗΦΩΝΑ

Ο πατριάρχης Βαρθολομαίος στους εορτασμούς των 500 χρόνων από τον θάνατο του ΑΓΙΟΥ ΝΗΦΩΝΑ.

Για τα 500 χρόνια από το θάνατο του Αγίου Νύφωνα πραγματοποιήθηκαν παρουσία του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου οι εορταστικές εκδηλώσεις στη Ιερά Μονή Διονυσίου του Αγίου Όρους στην οποία είναι και ο δεύτερος κτήτορος της μονής τον Αύγουστο του 2008.

ΕΜΦΥΛΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΚΑΙ ΑΓΙΟ ΟΡΟΣ β' μέρος

ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΣΤΡΑΤΟΣ – ΕΜΦΥΛΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ – ΑΓΙΟ ΟΡΟΣ

Σε αυτό το τρίπτυχο δεν έχουμε να αναφέρουμε πολλά. Καταρχήν από την παρουσίαση του πρώτου μέρους είχαμε αναφέρει ότι ο ελληνικός στρατός δεν μπορούσε να εισέλθει στο Άγιο Όρος διότι η Αθωνική χερσόνησος βάσει των διεθνών συμφωνιών ήταν και είναι αποστρατικοποιημένη ζώνη. Παρά τις συνεχόμενες εισόδους στην Αθωνική πολιτεία των ανταρτών ήταν σταθερή απόφαση της ελληνικής κυβέρνησης η μη είσοδος στρατιωτικών δυνάμεων διότι θα έδινε την ευκαιρία σε κυβερνήσεις των ανατολικών χωρών για καταγγελίες και δημιουργία διπλωματικών προβλημάτων. Οι διεθνείς συνθήκες προέβλεπαν αυτονομία στο Άγιο Όρος με ελληνική πολιτική διοίκηση και μία καταπάτηση της συμφωνίας από Ελληνικής πλευράς θα έδινε την ευκαιρία στις κυβερνήσεις των χωρών της ανατολικής Ευρώπης να ζητήσουν την διεθνοποίηση της Αθωνικής χερσονήσου και την απομάκρυνση της ελληνικής διοίκησης, γεγονός που το επιδίωκε για πολλά χρόνια κυρίως η Βουλγαρική Ορθόδοξη εκκλησία αλλά και οι Βουλγαρικές κυβερνήσεις. Μετά το τέλος του 1946 όταν και είχαμε αρκετές εισόδους μικρών ομάδων ανταρτών η Ιερά επιστασία στέλνει έγγραφο στο Γενικό Επιτελείο Στρατού με το οποίο ζητά την παρέμβαση των ενόπλων δυνάμεων. Το ΓΕΣ απαντά αρνητικά επικαλούμενο στενότητα στις διαθέσιμες δυνάμεις και σοβαρές απειλές σε άλλες περιοχές της χώρας. Βέβαια ψάχνοντας να βρει λύση για το Άγιο Όρος το ΓΕΣ αρχές του 1949 στο πλευρό της χωροφυλακής αποστέλλει  σαράντα άνδρες των ΜΑΥ. Το ΜΑΥ (ΜΟΝΑΔΑ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΥΠΑΙΘΡΟΥ) ήταν ένοπλη παρακρατική οργάνωση που βρίσκονταν υπό τον έλεγχο του στρατού και είχαν ως αποστολή τους την προστασία – ασφάλεια της υπαίθρου. Ήταν κυρίως πρώην αντάρτες του ΕΔΕΣ και κύρια αποστολή τους στο Άγιο Όρος ήταν η βοήθεια στην Χωροφυλακή για την αντιμετώπιση των ανταρτών του ΔΣΕ.

Άνδρες των Μονάδων Ασφάλειας Υπαίθρου που δραστηροποιήθηκαν και στο Άγιο Όρος προς το τέλος του εμφυλίου πολέμου.
 Εκεί που παρενέβη άμεσα ο στρατός ήταν με το πολεμικό ναυτικό και την πολεμική αεροπορία στην δίωξη των ανταρτών μετά τις επιθέσεις τους στην Αθωνική χερσόνησο με πλοία και αεροπλάνα που τους εντόπιζαν και τους βομβάρδιζαν κατά την φυγή τους από το Άγιο Όρος.

Σκάφος του πολεμικού ναυτικού κατά την περίοδο του εμφυλίου πολέμου. Το ναυτικό έδρασε στον κόλπο του Αγίου Όρους με μικρότερα πλοία κυνηγώντας τους αντάρτες που προσπαθούσαν να διαφύγουν με λάφυρα και να απαγορεύει σε άλλους να εισέλθουν σε αυτό μέσω θαλάσσης.

Η συμμετοχή της πολεμικής αεροπορίας στις στρατιωτικές επιχειρήσεις κατά τον εμφύλιο πόλεμο στην περιοχή του Αγίου Όρους ήταν καθοριστική στον εντοπισμό και καταστροφή των ανταρτικών δυνάμεων που προσπαθούσαν να διαφύγουν μετά από επιθέσεις στην Αθωνική πολιτεία.

ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΜΙΚΡΩΝ ΕΠΙΘΕΣΕΩΝ ΑΝΤΑΡΤΩΝ ΣΕ ΜΟΝΕΣ

Α/Α	ΜΟΝΗ που δέχθηκε την επίθεση	ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ	ΑΡΧΗΓΟΣ ΑΝΤΑΡΤΩΝ	ΑΡΙΘΜΟΣ ΑΝΤΑΡΤΩΝ
1	Ι.Μ.ΧΙΛΙΑΝΔΑΡΙΟΥ	22/4/1948		30
2	Ι.Μ.ΕΣΦΙΓΜΕΝΟΥ	5/8/1948	ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ
3	Ι.Μ.ΚΑΡΑΚΑΛΛΟΥ	18/10/1948	ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ
4	Ι.Μ.ΦΙΛΟΘΕΟΥ	8/11/1948	ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ
5	Ι.Μ.ΖΩΓΡΑΦΟΥ	17/11/1948	ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ

Χάρτης του ΑΓΙΟΥ ΟΡΟΥΣ με υπογραμισμένες τις μονές που δέχθηκαν επίθεση.

Για την μοναδική επιχείρηση που αξίζει να αναφερθούμε εκτενέστερα ήταν αυτή στις 17/11/1948 στην ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΖΩΓΡΑΦΟΥ, δηλαδή στην Βουλγάρικη μονή με αρχηγό τον Παπαγεωργίου.

Πανοραμική εικόνα της ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΖΩΓΡΑΦΟΥ.

 Η επιχείρηση αυτή απότυχε πλήρως για τους αντάρτες διότι η μονή φυλάσσονταν από σχετικά μεγάλη δύναμη χωροφυλάκων. Ο λόγος που υπήρχε μεγάλη δύναμη ήταν διότι η μονή ήταν Βουλγάρικη, και τυχόν επίθεση και λεηλασία της από τους αντάρτες θα έδινε δικαίωμα στην Βουλγαρική κυβέρνηση για διπλωματικό επεισόδιο.

ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΕΜΦΥΛΙΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΣΤΟ ΑΓΙΟ ΟΡΟΣ

Στις 3/12/1948 ο ελληνικός στρατός βλέποντας ότι κατάσταση στο Άγιο Όρος είναι αρκετά ρευστή κατανοεί ότι θα πρέπει να εφαρμοσθούν κάποια μέτρα χωρίς παράλληλα να έχουμε και παραβίαση των διεθνών συνθηκών. Έτσι αποφασίζεται η ενίσχυση των δυνάμεων της Χωροφυλακής με επιπλέον άνδρες, η αποστολή ανδρών (σαράντα) των δυνάμεων ασφαλείας υπαίθρου αλλά και τη δραστηριοποίηση του ναυτικού και της αεροπορίας γύρω από την χερσόνησο. Η χωροφυλακή με τις επιπλέον δυνάμεις επιτίθεται αιφνιδιάζοντας τις ανταρτικές ομάδες και πετυχαίνει την εκκαθάριση της Αθωνικής χερσονήσου από τις μεμονωμένες ομάδες ανταρτών που βρίσκονταν εντός της χερσονήσου. Ταυτόχρονα δίνεται εντολή στην στρατιωτική διοίκηση Χαλκιδικής για την αποστολή στρατιωτικών δυνάμεων με σκοπό την οχύρωση των στενών του Ξέρξη στην περιοχή των Νέων Ρόδων έτσι ώστε να είναι αδύνατη η είσοδος ανταρτών στο Άγιο Όρος.

Όπως φαίνεται και από την φωτογραφία η περιοχή των Νέων Ρόδων είναι το στενότερο σημείο στα βόρεια της χερσονήσου του Αγίου Όρους και άρα το καλύτερο σημείο για να ελεχθεί η είσοδος ανταρτικών δυνάμεων στην Αθωνική χερσόνησο.

 Παράλληλα περιπολικά σκάφη του πολεμικού ναυτικού προστάτευαν ναυτικά την διώρυγα. Το 1949 η δύναμη της Χωροφυλακής στο Άγιο Όρος βρίσκεται στο αποκορύφωμά της φτάνοντας του εκατόν εξήντα άνδρες που έκαναν συνεχώς περιπολίες στην περιοχή. Βέβαια από το καλοκαίρι του 1949 η προαναφερόμενη δύναμη άρχισε να μειώνεται. Το τελευταίο στρατιωτικό γεγονός κατά την διάρκεια του εμφυλίου πολέμου στο Άγιο Όρος έγινε στις 10/6/1949 όταν μία δύναμη εκατόν πενήντα ανταρτών-ανδρών του ΔΣΕ με επικεφαλής τον Παπαγεωργίου αποπειράθηκε να εισβάλει στο Άγιο Όρος προσπαθώντας να περάσει τα στενά του Ξέρξη. Η προσπάθεια απέτυχε.

Δορυφορική φωτογραφία με την οποία βλέπουμε πόσο στενά είναι πραγματικά τα στενά του Ξέρξη στην περιοχή των Νέων Ρόδων.

 Πιο συγκεκριμένα αρχικά οι αντάρτες κατέλαβαν δύο φυλάκια που βρίσκονταν γύρω από το χωριό των Νέων Ρόδων που επανδρώνονταν από δυνάμεις των Μονάδων Ασφαλείας Υπαίθρου. Στην συνέχεια οι αντάρτες εισέβαλαν στο χωριό Νέα Ρόδα, παίρνοντας  τρόφιμα, ζώα και υλικά. Το μεσημέρι της ίδιας μέρας (πιο συγκεκριμένα στις 15:00) αδυνατώντας και να προχωρήσουν προς το Άγιο Όρος αλλά και να διατηρήσουν τον έλεγχο του χωριού υποχωρούν προς το Γομάτι. Κατά την διάρκεια της υποχώρησης δέχονται επίθεση με κανονιοβολισμούς από το ναρκαλιευτικό ΚΑΛΥΜΝΟΣ και το ΦΤ12 ενώ στην συνέχεια τους επιτίθενται αεροπλάνα της πολεμικής αεροπορίας. Αυτήν ήταν και η τελευταία μάχη στην περίοδο του εμφυλίου πολέμου στο Άγιο Όρος.

ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΚΑΠΕΤΑΝ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ

Κατά γενική ομολογία ο επικεφαλής των ανταρτικών δυνάμεων καπετάν Παπαγεωργίου ήταν ιδιαίτερα αγαπητός για τους κατοίκους της περιοχής ανεξάρτητα από πολιτικές πεποιθήσεις, πράγμα που τον έκανε πολύ αντιπαθή στους αντιπάλους. Καταρχήν καθαιρέθηκε από ανθυπολοχαγός λόγω της συμμετοχής του στο κίνημα της Μέσης Ανατολής. Από τους λίγους αρχηγούς των ανταρτών που δεν επέτρεπε τις λεηλασίες με την δικαιολογία ότι «τα έχει αυτά ο πόλεμος» και μάλιστα όταν συνέβαινε το σταματούσε ή έρχονταν σε ανοιχτή σύγκρουση μεταξύ τους (πράγμα που δεν συνέβαινε με άλλους επικεφαλής των ανταρτών). Και το Κομμουντιστικό Κόμμα Ελλάδος δεν είχε την καλύτερη γνώμη για αυτόν (μάλλον λόγω της ανεξάρτητης και αδέσμευτης γνώμης που είχε). Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να πέσει σε δυσμένεια με συνέπεια να αρνηθεί να φύγει στις χώρες της ανατολικής Ευρώπης μαζί με τους υπόλοιπους αντάρτες και να κρύβεται στα βουνά της Χαλκιδικής δημιουργώντας τελικά ένα μύθο γύρω από το όνομά του. Τελικά συλλαμβάνετε στις 8/1/1950 στο χωριό Μεγάλη Παναγιά.

Πανοραμική άποψη της Μεγάλης Παναγιάς στην οποία και συνελήφθη ο καπετάν Παπαγεωργίου.

 Τον παραδίδουν στις Μονάδες Ασφάλειας Υπαίθρου, στους περιβόητους μάυδες που αφού τον περάσανε αλυσοδεμένο από το χωριό τον πηγαίνουν στην περιοχή ΚΑΚΑΒΟΣ και μετά από βασανιστήρια τον σκοτώνουν. Τα βασανιστήρια επιβεβαιώνονται από το ότι δεν αναγνωρίζονταν όταν έφεραν το πτώμα του στην κεντρική πλατεία της Μεγάλης Παναγιάς. Ο θρύλος βέβαια λέει ότι ο Παπαγεωργίου απέδρασε και έζησε με τις λίρες που είχε κρύψει κατά την διάρκεια της κατοχής και του εμφυλίου. Μάλιστα ως επιβεβαίωση της ιστορίας αναφέρουν το όνομα του γνωστού βορειοελλαδίτη μεγαλοεπιχειρηματία Παπαγεωργίου.

ΜΥΘΟΙ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΑΝΤΑΡΤΙΚΟ ΣΤΟ ΑΓΙΟ ΟΡΟΣ

Ο πιο γνωστός μύθος είναι αυτό που αναφέραμε μόλις παραπάνω, ότι ο καπετάν Παπαγεωργίου δεν σκοτώθηκε αλλά ζει. Τον συνέλαβαν οι Μάυδες αλλά ή απέδρασε ή τον άφησαν ελεύθερο ως επιβράβευση που δεν είχε καλές σχέσεις με το ΚΚΕ. Μάλιστα μετά έζησε πλουσιοπάροχα με τις λίρες που έκρυψε από το εμφύλιο και πρόκειται για τον μεγαλοεπιχειρηματία Παπαγεωργίου. Πρόκειται για αυτόν που έκανε την μεγάλη δωρεά με το ομώνυμο νοσοκομείο ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ στα περίχωρα της Θεσσαλονίκης.

Ο μεγάλος Έλληνας ευεργέτης ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ που ο μύθος τον συγχέει με τον καπετάν ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ πράγμα βέβαια τελείως λάθος.

Μάλιστα ο μύθος λέει ότι ο καπετάν ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ είναι αυτός που δώρισε στον λαό της βορείου Ελλάδος τον περίφημο νοσοκομείο ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ. Η φαντασία των ντόπιων δεν έχει όρια.......

Δεύτερος μύθος είναι η επίθεση που δέχθηκαν οι αντάρτες με τα λάφυρα που πήραν μετά την μάχη των Καρυών. Φεύγοντας οι αντάρτες από τις Καρυές φόρτωσαν τα κλοπιμαία σε σαράντα μουλάρια στις 17/10/1948 με στόχο να βγουν έξω από το Άγιο Όρος και να φτάσουν στην έδρα της μεραρχίας τους. Εντοπίζονται εύκολα από την αεροπορία και το ναυτικό και για δύο μέρες στην περιοχή του Κάκαβου βομβαρδίζονται με αποτέλεσμα μεγάλες απώλειες σε ανθρώπους και στα εφόδια που έκλεψαν. Ποιος είναι ο μύθος? Ο μύθος λέει για τις χαρακτηριστικές αστοχίες των πλοίων του πολεμικού ναυτικού. Λέγεται ότι ενώ η εφοδιοπομπή φαινόταν καθαρά τα πυροβόλα των πλοίων αστοχούσαν αδικαιολόγητα. Διαβάστε τι λένε στις ιστορίες τους οι ντόποιοι:

«Και όλη αυτή η θλιβερά φάλαγξ διήλθεν ανενόχλητος το στενόν του Ξέρξη, καίτοι υπήρχον δύο ακταιωροί εκατέρωθεν και εντός ολίγου είχε φθάσει και το αντιτορπιλικών «Δόξα», αλλά έμειναν αδρανή, ίνα μη φονευσωσιν το πλήθος των αθώων απαχθέντων.

«Επηκολούθησεν ολοήμερος μάχη υπό ραγδαίαν  βροχήν, καθ ήν εφονεύθησαν τρεις συμμορίται και εκ  των χωροφυλάκων ουδείς.

«Την επομένην οι εκ των συμμοριτών άνδρες επεδόθησαν εις την λεηλασίαν των Κελλίων και καταστημάτων, αι δε γυναίκες προς εμπαιγμόν και βεβήλωσιν των ιερών παραδόσεων και τυπικών, εχόρευον υπό την αψίδα του Κωδωνοστασίου του Πρωτάτου, και με Καυκασιακήν προφοράν των έλεγον εις ενίους Πατέρας διερχομένους εκείθεν: «ας κάνη το θάμα της η Παναγία σας εις εμάς τα κοράσια».

Άλλος μύθος πάλι με τον Παπαγεωργίου, ότι ήταν πράκτορας των εχθρών, δηλαδή της κυβέρνησης. Ένα μύθο που καλλιέργησε το ίδιο το ΚΚΕ για να δικαιολογήσει την στάση του αλλά και την αδιαφορία του για τον άνθρωπο αυτό. Μάλιστα αυτό ακούστηκε για πρώτη φορά σε συνδιάσκεψη του ΚΚΕ το 1950.

ΑΝΑΦΟΡΕΣ ΤΩΝ ΜΟΝΑΧΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΜΑΧΗ ΤΩΝ ΚΑΡΥΩΝ (την σπουδαιότερη και μεγαλύτερη μάχη του εμφυλίου πολέμου στο Άγιο Όρος).

Εκτεταμένη αναφορά σε αυτή την μάχη κάνει ο μοναχός Γαβριήλ ο Διονυσάτης. Θα πρέπει να δείξουμε μία κατανόηση στον τρόπο που εκφράζεται για τους αντάρτες αφού τότε το χάσμα μεταξύ των δύο πλευρών ήταν τεράστιο και δυστυχώς και από τις δύο πλευρές έγιναν εγκλήματα που δεν συγχωρούνται……

«Οκτώβριος 1948. Ο συμμοριτοπόλεμος εμαίνετο καθ όλην την χώραν, και ιδία εις τας βορείους επαρχίας όπου ήτο ευκολότερος ο ανεφοδιασμός των συμμοριτών από τας γειτονικάς κομμουνιστικάς χώρας. Εις την Χαλκιδικήν λόγω της ορεινότητας και της εύκολου εξοικονομίσεως τροφίμων εκ των χωριών, ευρίσκοντο 3 με 4 συμμορίαι, των οποίων σκοπός να έχουν υπερφαλαγγισμένην την Θεσσαλονίκην, να ενεργούν μέχρι των προθύρων αυτής δολιοφθοράς και να στρατολογούν εκουσίως και ακουσίως.

«Ο πληθυσμός αυτής εθνικόφρων κατά τα 9/10, ίνα αποφύγει τας στρατολογίας, τας διώξεις και τας εξοντώσεις εκ μέρους των συμμοριτών, μετώκησεν εις τα μεγαλύτερα κέντρα, οι γεωργοί προς την Κασσάνδραν, πεδινήν ως επί το πολύ και ήδη με την τομήν του ισθμού εις την Ποτίδαίαν νήσον γενομένην και ευκόλως φρουρουμένην, οι αστοί και βιοτέχναι διέρρευσαν προς Θεσσαλονίκην, Πολύγυρον και Αρναίαν, οι δε εργάται και υλοτόμοι προς το Άγιον Όρος, όπου προ διετίας είχον εισρρεύσει και οι κτηνοτρόφοι με τας αγέλας και τα ποίμνιά των.

«Ούτω ο πληθυσμός τετραπλασιάσθη, των 2/3 αυτού αποτελουμένων προσφύγων χωρικών της Χαλκιδικής, και τούτων όλων ακμαίων ανδρών ειθισμένων εις την υπαίθριον ζωήν και τας ορειβασίας.

«Τούτο έχουσα υπ όψιν η ηγεσία του συμμοριτισμού, ενήργησεν δύο τρεις κρούσεις εις Δάφνην, Εσφιγμένου και τινα ακραία σημεία τα προς τον ισθμόν του Ξέρξου.

«Δυστυχώς δια λόγους αγνώστους προς ημάς, το Κράτος δεν έλαβεν τα κατάλληλα μέτρα, ούτε καν προς οχύρωσιν του προρρηθέντος Ισθμού αρκεσθέν εις εγκατάστσιν εκείσε ενός φυλακίου χωροφυλάκων.

«Η Ιερά Κοινότης και δι εγγράφων της και δι αποστολής εις Αθήνας και Θεσσαλονίκην ειδικών επιτροπών, εν συντονισμώ και με τας γειτονικάς Κοινότητας, εζήτησεν επιμόνως την οχύρωσιν και στρατιωτικήν επάνδρωσιν του Ισθμού και την σύστασιν περιοδεύοντος παρ αυτόν Σώματος οπλιτών, αλλά δεν εγένετο τίποτα.

«Κατά τον Σεπτέμβριον ήτο πρόδηλον, ότι επρόκειτο εξόρμησις των συμμοριτών προς τας Χερσονήσους, καθ ότι το τοπικόν αρχηγείον των μετεφέρθη νοτιότερον και είχον παρατηρηθεί και διελεύσεις εκ των περιφερειών Λαγκαδά και Νιγρίτας προς Χαλνιδικήν.

«Και πάλιν η Ιερά Κοινότης ετόνισεν τον κίνδυνον και εζήτησεν ειδικώς ενίσχυσιν της Χωροφυλακής του Όρους και δια Στρατού, αλλ εις μάτην και πάλιν. Και ούτω περί τα μέσα Οκτωβρίου σχηματισμός εξ εκατόν περίππου συμμοριτών και συμμοριτισών εισέβαλον δια του Ισθμού νύκτωρ εις το Άγιον Όρος και έφτασεν εις την Πρωτεύουσαν αυτού Καρυάς χωρίς να γίνει αντιληπτός.

«Ευτυχώς ότι τον αντελήφθησαν μερικοί μοναχοί εκ των ακραίων Κελλίων εν Καρυαίς και έτρεξαν και ειδοποίησαν την Υποδιοίκησιν Χωροφυλακής και επρόλαβεν αυτή να λάβη τα αμυντικά μέτρα της και να μη καταληφθή εξ απίνης.

«Τούτο απέτρεψεν τα σχέδια των συμμοριτών, και ότε περί τα ξημερώματα επετέθησαν κατά των κτιρίων της Χωροφυλακής και Διοικήσεως, ευρέθησαν αντιμέτωποι των γρηγορούντων ανδρών.

«Επηκολούθησεν ολοήμερος μάχη υπό ραγδαίαν βροχήν, καθ ήν εφονεύθησαν τρεις συμμορίται και εκ των χωροφυλάκων ουδείς.

«Την επομένην οι εκ των συμμοριτών άνδρες επεδόθησαν εις την λεηλασίαν των Κελλίων και καταστημάτων, αι δε γυναίκες προς εμπαιγμόν και βεβήλωσιν των ιερών παραδόσεων και τυπικών, εχόρευον υπό την αψίδα του Κωδωνοστασίου του Πρωτάτου, και με Καυκασιακήν προφοράν των έλεγον εις ενίους Πατέρας διερχομένους εκείθεν: «ας κάνη το θάμα της η Παναγία σας εις εμάς τα κοράσια».

«Και τότε μεν εμακροθύμησεν η Παντάνασσα και δεν ετιμώρησεν τους υβριστάς της, αλλ έκτοτε δεν είδαν κατά το λεγόμενον «άσπρη μέρα». Τους βρήκε, μετ ολίγον η καταστροφή της Φλωρίνης με 1.200 νεκρούς, αιχμαλώτους και τραυματίας, και εντός έτους δεν έμεινεν τίποτε από το ανόσιον έργον τους.

«Ο ηρωικός στρατός μας με την βοήθειαν του Θεού και της Παναγίας τους συνέτριβε πραγματικώς, όπου τους συνήντα, και τον Αύγουστον του επωμένου έτους τους εξώντωσε κυριολέκτηκώς εκεί εις τα ληστρικά των ερείσματα του Γράμμου και του Βίτσι και δεν απέμεινεν πλέον εις την Ελλάδα μας παρά μόνον τα ερείπια, που δημιούργησεν ο Θεοκατάρατος Κομμουνισμός, η φρίκη εκ της αναμνήσεως του ελλεεινού συμμορίτου και η αιώνια κατάρα του λαού μας επί τας κεφαλάς εκείνων, που αρνηθέντες την πίστην και την πατρίδα των εξυπηρέτουσαν τα Σλαυικά συμφέροντα.

«Προς το εσπέρας ανεχώρησαν μετά φοβεράν λεηλασίαν των Καρυών, διέρρηξαν τα Kαταστήματα και όσα μεν πράγματα ήθελον, τα εφόρτωσαν εις διαρπαγέντα εκ των μονών και ιδιωτών ζώα, τα δε άλλα, ρύζια, ζυμαρικά κλπ τα πετούσαν εις τις λάσπες του δρόμου, μόνον και μόνον, ίνα κάμουν ζημίαν. Το χείριστον δε και χαρακτηριστικόν δια την θηριωδίαν των, κατά την λεηλασίαν των Κελλίων, ότι εύρισκον ιερά σκεύη, Ευαγγέλια, Επάργυρωμένας θήκας Αγίων λειψάνων κλπ τα έρριπταν φύρδην μίγδην και μετ άλλων χυδαίων αντικειμένων εις σάκκους και τα συναπεκόμιζαν προς εκποίησιν, αλλά δεν επρόφθασαν, τα περισσότερα ευρέθησαν εις τα Κρούσια, όταν εξεδιώχθησαν κακώς και εκείθεν. Φεύγοντας εξ Αγίου όρους έλαβον βιαίως μεθ εαυτών εκατόν και πλέον ανθρώπους, ποιμένας, εργάτας, υλοτόμους, και περί τα εκατόν πεντήκοντα ζώα, φορτωμένα τα κλεπτολάφυρα των και τους τραυματίας των.

«Και όλη αυτή η θρλιβερά φάλαγξ διήλθεν ανενόχλητος το στενόν του Ξέρξη, καίτοι υπήρχον δύο ακταιωροί εκατέρωθεν και εντός ολίγου είχε φθάσει και το αντιτορπιλικών «Δόξα», αλλά έμειναν αδρανή, ίνα μη φονευσωσιν το πλήθος των αθώων απαχθέντων.

«Η Βέβηλος αυτή εισβολή και λεηλασία του αγίου Όρους, το οποίον εσεβάσθησαν αλλοεθνείς και αλλόπιστοι, θα μείνη ως θλιβερά και απαισίας μορφής ανάμνησις, ότι ευρέθησαν Έλληνες και Ελληνίδες, έστω κατ όνομα, να καταπατήσουν εν εικοστώ αιώνι τα ιερά θέσμια. Πρεπόντως λοιπόν εγράφει υπό τινος υπό το Κωδωνοστασιον του Πρωτάτου: «Εν τω Αγίω τούτω τόπω εχόρευαν κατά την εισβολήν αι ερινύες του συμμοριτισμού, ήτοι τα βδελύγματα της ερημώσεως».

ΕΜΦΥΛΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΚΑΙ ΑΓΙΟ ΟΡΟΣ α’ μέρος

ΕΜΦΥΛΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΚΑΙ ΑΓΙΟ ΟΡΟΣ α’ μέρος

Μία από τις άγνωστες πτυχές του εμφυλίου πολέμου.

Εικόνα του ΑΓΙΟΥ ΟΡΟΥΣ από την εποχή του εμφυλίου πολέμου. Η φωτογραφία μπροστά από την ΙΕΡΑ ΕΠΙΣΤΑΣΙΑ στις ΚΑΡΥΕΣ, χωροφύλακες με στελέχοι της Αγιορείτικης κοινότητας.

Καταρχήν ο εμφύλιος πόλεμος στην Ελλάδα ξεκίνησε το Μάρτιο του 1946 και θεωρείται η πρώτη πράξη του ψυχρού πολέμου που δυστυχώς για την Ελλάδα ήταν και είναι ο πόλεμος με τους περισσότερους νεκρούς που είχε η χώρα μας στην νεότερη και σύγχρονη ιστορία της, δηλαδή μετά την δημιουργία του νέου ελληνικού κράτους. Ο εμφύλιος πόλεμος ξεκίνησε στις 30 Μαρτίου του 1946 με την επίθεση πρώην ανταρτών του ΕΛΑΣ που υπάγονταν στην κομματική οργάνωση Μακεδονίας του ΚΚΕ υπό την ηγεσία του Αλέξανδρου Ρόσιου στο σταθμό χωροφυλακής του Λιτοχώρου Πιερίας.

Όσον αφορά το Άγιο Όρος η ιδιαίτερη ιστορία που έχει σε σχέση με τον εμφύλιο πόλεμο ξεκινάει λίγο νωρίτερα στις αρχές του 1945. Πιο συγκεκριμένα στις  12 Φεβρουαρίου του 1945 υπογράφεται η συμφωνία της Βάρκιζας μεταξύ της ελληνικής κυβέρνησης και των Άγγλων από την μία πλευρά και του ΕΛΑΣ από την άλλη. Αμέσως μετά οι εκπρόσωποι του ΕΑΜ (θα το παρουσιάσουμε στην μελέτη μας «ΑΓΙΟ ΟΡΟΣ και Β’ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ») αποχωρούν και εγκαθίστανται δυνάμεις της χωροφυλακής. Πιο συγκεκριμένα η πρώτη δύναμη που φτάνει στην Αθωνική χερσόνησο είναι στις 27 Απριλίου του 1945 και εώς το 1946 το σύνολο η δύναμή της αποτελείται από 36 αξιωματικούς και χωροφύλακες. Ενώ όλη η Ελλάδα είναι γεμάτη από στρατιωτικά φυλάκια στο Άγιο Όρος η ελληνική κυβέρνηση αποφεύγει να στείλει τακτικό στρατό λόγω των διεθνών συνθηκών που αναγνωρίζουν το Άγιο Όρος ως αυτόνομη και αποστρατικοποιημένη ζώνη. 

Η κατάσταση στην ευρύτερη περιοχή του Αγίου Όρους προβλημάτιζε ιδιαίτερα την τότε κυβέρνηση των Αθηνών. Στην περιοχή της Χαλκιδικής δραστηριοποιόταν η 20^η ταξιαρχία του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδος που ανήκε στις ανταρτικές δυνάμεις της Κεντρικής Μακεδονίας (6^η Μεραρχία Κεντρικής Μακεδονίας) με γενικό διοικητή τον Γεώργιο Ερυθριάδη. Η περιοχή δράσης της προαναφερόμενης ταξιαρχίας περιελάμβανε την Χαλκιδική, τον ορεινό όγκο των Κερδυλίων και του όρους Κρούσια και την πόλη της Νιγρίτας. Δυστυχώς όμως με την επέκταση των συγκρούσεων επεκτάθηκε και στην περιοχή του Αγίου Όρους. Παρόλο όμως την εμφάνιση ανταρτικών δυνάμεων στην Αθωνική χερσόνησο η τότε κυβέρνηση των Αθηνών δεν τόλμησε να διακινδυνεύσει την αποστολή στρατιωτικών δυνάμεων διότι θα μπορούσε να δημιουργήσει μεγάλο διπλωματικό πρόβλημα. Πιο συγκεκριμένα οι διεθνείς συνθήκες που είχε υπογράψει η Ελλάδα χαρακτήριζαν το Άγιο Όρος ως αποστρατικοποιημένη ζώνη. Η εμφάνιση στρατού εκεί θα έδινε μία ευκαιρία στις λαϊκές δημοκρατίες των βαλκανικών χωρών να κάνουν παραστάσεις διαμαρτυρίας στον ΟΗΕ αφού έλεγχαν τις ορθόδοξες εκκλησίες της Ρωσίας, Βουλγαρίας, Ρουμανίας και Σερβίας. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την προστασία της Αθωνικής χερσονήσου να την αναλάβει η Ελληνική Χωροφυλακή, σώμα με υποδεέστερο εξοπλισμό και εκπαίδευση. Βέβαια και ο εξοπλισμός των ανταρτών ήταν πολύ χαμηλού επιπέδου για αυτό και πολλοί στρατιωτικοί αναλυτές χαρακτήριζαν τον πόλεμο αυτό από την αρχή καταδικασμένο για τον ΔΣΕ . Για να κατανοήσουμε όμως λίγο καλύτερα την συμπεριφορά των ανταρτών στο Άγιο Όρος θα πρέπει πρώτα να γνωρίσουμε τους ηγέτες τους. Διοικητής της μεραρχίας κεντρικής Μακεδονίας ήταν ο Γεώργιος Ερυθριάδης. Μέλος της κεντρικής επιτροπής του ΚΚΕ. Ήταν άνθρωπος με πολλές ικανότητες και μεγάλη αποφασιστικότητα. Η μόρφωσή του ήταν μέχρι και την έκτη δημοτικού, παρόλα αυτά ήταν ιδιαίτερα καλλιεργημένος. Την περιοχή και τις ιδιαιτερότητές της την γνώριζε πάρα πολύ καλά αφού αρχικά ήταν διοικητής της τοπικής ταξιαρχίας της Χαλκιδικής και μετά προήχθη σε επικεφαλής της μεραρχίας της κεντρικής Μακεδονίας. Τελικά πέθανε στο νοσοκομείο των φυλακών Χανίων τον Ιανουάριο του 1963, αφού στην ουσία δολοφονήθηκε από στελέχη του τότε καθεστώτος. Οι δύο διοικητές της τοπικής ταξιαρχίας του ΔΣΕ ήταν ο Γιάννης Βασιλειάδης ως στρατιωτικός διοικητής και ο Λάκης Ζαχαριάδης ως πολιτικός επίτροπος (καθοδηγητής) από πλευράς του ΚΚΕ. Ο Ζαχαριάδης συννελήφθη και σκοτώθηκε το 1948 και τον αντικατέστησε ο Ζάχος Βασίλης. Ας κάνουμε και μία σύντομη περιγραφή της 20^ης ταξιαρχίας. Αποτελούνταν από τρία τάγματα:

• ·         Τάγμα Κρουσίων
• ·         Τάγμα Κερδυλλίων
• ·         Τάγμα Χαλκιδικής

  Διοικητές των ταγμάτων ήταν οι αντάρτες Κώστας Παπαγεωργίου, Νίκος Αμπελάς  , Κόλιας Νικητίδης, Οδυσσέας Παλληκαρίδης, Γιάννης Αυγητίδης κ.α. Μάλιστα ο Αμπελάς γνώριζε το Άγιο Όρος αφού ήταν στο κλιμάκιο του ΕΑΜ που βρίσκονταν εκεί κατά την διάρκεια της κατοχής.

Στην φωτογραφία διακρίνεται ο ΛΑΚΗΣ ΖΑΧΑΡΙΑΔΗΣ και ο ΚΩΣΤΑΣ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥμετά την σύλληψη τους λίγο προτού εκτελεσθούν από τους χωροφύλακες και παρακρατικούς.

Τι γύρευαν όμως οι αντάρτες στην Αθωνική χερσόνησο, για ποιο λόγο επεκτάθηκαν οι συγκρούσεις μέσα σε αυτό?

Βασικός σκοπός των ανταρτών μέσα στο Άγιο Όρος ήταν η εξεύρεση τροφίμων.

Σε όλες τις επιχειρήσεις των ανταρτών δεν υπήρξε προσπάθεια κατάκτησης εδάφους ή εγκατάστασης και οχύρωσης σε κάποια περιοχή. Αντίθετα εισέρχονταν στην χερσόνησο και μάχονταν με τους χωροφύλακες ώστε μετά την εξουδετέρωσή τους να συγκεντρώσουν τρόφιμα και να επιλέξουν νέους από τους «λαϊκούς» που εργάζονταν στα μοναστήρια ώστε να τους στρατολογήσουν αναγκαστικά αφού οι περισσότεροι δεν δεχόντουσαν. Μάλιστα είχαμε και περιπτώσεις παιδομαζώματος όταν στους εργαζόμενους βρίσκονταν έφηβοι. Δηλαδή στο Άγιο Όρος είχαμε μόνο διεισδύσεις.

Πότε έγινε η πρώτη διείσδυση και μάχη στο Άγιο Όρος κατά τον εμφύλιο πόλεμο?

Η πρώτη διείσδυση έγινε στις 23 Απριλίου του 1947 με 42 αντάρτες.

Επικεφαλής ήταν ο Κώστας Παπαγεωργίου και η επίθεση έγινε στην περιοχή της Δάφνης. Ήταν 42 αντάρτες και το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό σε αυτή την επιχείρηση ήταν ότι υπήρχαν και γυναίκες αντάρτισσες και είχαμε έτσι την παραβίαση του άβατου του Αγίου Όρους.

Η εξέλιξη της πρώτης επιχείρησης στο Άγιο Όρος?

Στις 23 Απριλίου 1947 σαράντα δύο αντάρτες εισβάλουν στην Δάφνη. Καταλαμβάνουν το τελωνείο και το ταχυδρομείο και απομονώνουν τους χωροφύλακες. Στις 24 Απριλίου το μεσημέρι αφού έχουν συγκεντρώσει κλέβοντας τρόφιμα, υγειονομικό υλικό και ρούχα τα φορτώνουν στο πετρελαιοκίνητο σκάφος  «ΑΓΙΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ» και το υποχρεώνουν να αποπλεύσει με προορισμό το ακρωτήριο Αρκούδα, μία περιοχή μεταξύ Σιθωνίας και Αγίου Όρους. Στην διάρκεια όμως του ταξιδιού καταδιώχθηκαν από χωροφύλακες που είχαν επιτάξει άλλο σκάφος και πάνω στην προσπάθεια της διάσωσής τους αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν μεγάλο μέρος των εφοδίων-λάφυρων που είχαν συγκεντρώσει. Ο απολογισμός της επιχείρησης ήταν δύο νεκροί αντάρτες και δύο τραυματίες αντάρτες κατά τα λεγόμενα της χωροφυλακής διότι σε μεταγενέστερες ιστορικές έρευνες οι πρώην αντάρτες δήλωναν κατηγοριματικά ότι δεν είχαν ούτε νεκρούς ούτε τραυματίες.

Άλλες επιχειρήσεις-διεισδύσεις του ΔΣΕ στο Άγιο Όρος?

Καταγεγραμένες από την χωροφυλακή έχουμε τις εξής:

• ·         Στις 22 Απριλίου του 1948 τμήματα του ΔΣΕ εισέβαλαν στην ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΧΙΛΙΑΝΔΑΡΙΟΥ (σέρβικο).
• ·         Στις 5 Αυγούστου του 1948 τμήματα του ΔΣΕ εισέβαλαν στην ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΕΣΦΙΓΜΕΝΟΥ.
• ·         Τον Οκτώβριο του 1948  έγινε η εισβολή του ΔΣΕ στις Καρυές.

Ποια ήταν η μεγαλύτερη μάχη του εμφυλίου στο Άγιο Όρος?

Η μάχη στις Καρυές.

Στις 2 Οκτωβρίου 1948, παραμονή της εορτής του Αγίου Διονυσίου πραγματοποιήθηκε η μάχη των Καρυών, που ήταν η μεγαλύτερη μάχη που έγινε κατά την διάρκεια του εμφυλίου πολέμου στο Άγιο Όρος. Συμμετείχαν τετρακόσιοι αντάρτες του ΔΣΕ, άνδρες και γυναίκες που περικύκλωσαν την Αθωνική πρωτεύουσα. Βάση του σχεδίου της επίθεσης κύριοι στόχοι ήταν το κτήριο της πολιτικής διοίκησης του Αγίου Όρους στο οποίο μάλιστα βρίσκονταν ο πολιτικός διοικητής Π.Παναγιωτάκος και το κτήριο της χωροφυλακής. Παράλληλα στόχευαν στην συγκέντρωση τροφίμων και την ασφαλή μεταφορά τους στην έδρα της 6^ης Μεραρχίας κεντρικής Μακεδονίας του ΔΣΕ, τον Κάκαβο. Ο συνολικός απολογισμός της μάχης ήταν δύο νεκροί και πέντε τραυματίες για τον ΔΣΕ, και ένας τραυματίας για την ελληνική χωροφυλακή. Η μάχη στις Καρυές διήρκησε 36 ώρες. Οι αντάρτες κατάφεραν και πήραν τρόφιμα από την Ι.Μ.ΒΑΤΟΠΑΙΔΙΟΥ και την Ι.Μ.ΙΒΗΡΩΝ και από διάφορα μικρά κελιά που συνάντησαν στον δρόμο τους. Τέλος έκαναν και υποχρεωτική στρατολόγηση από εργαζομένους στις μονές. Στην συνέχεια οι αντάρτες άρχισαν να υποχωρούν με στόχο την ασφαλή μεταφορά των λάφυρων που είχαν αποκτήσει. Τότε στο κυνήγι βγαίνοντας από το Άγιο Όρος συμμετείχε το πολεμικό ναυτικό και η πολεμική αεροπορία που τα πλοία και τα αεροπλάνα τους επιτέθηκαν στους αντάρτες με αποτέλεσμα να δεχτούν μεγάλες απώλειες και να χάσουν ένα μεγάλο τμήμα των υλικών και τροφίμων που είχαν αρπάξει από τα μοναστήρια. Στην προσπάθεια που έκαναν οι αντάρτες να σώσουν τα υλικά που λαφυραγώγησαν τα έκρυψαν σε κρύπτες κατά μήκος της διαδρομής της επιστροφής. Πολλά όμως από αυτά τα υλικά και τρόφιμα εντοπίστηκαν από τις κυβερνητικές δυνάμεις. Επικεφαλής της επίθεσης από πλευράς των ανταρτών ήταν ο Κώστας Παπαγεωργίου που ήταν στην διάρκεια του ελληνοιταλικού πολέμου έφεδρος ανθυπολοχαγός

Αεροφωτογραφία του ακρωτηρίου Αράπης στο οποίο προσπάθησαν να κρύψουν οι αντάρτες τρόφιμα που πήραν από τους μοναχούς για να τα σώσουν από τις κυβερνητικές δυνάμεις.

Ο αρχηγός των ανταρτών σε φωτογραφία του ως έφεδρος ανθυπολοχαγός του ελληνικού στρατού στην διάρκεια του Αλβανικιού έπους.

Ας διαβάσουμε τι έγραψαν οι εφημερίδες της εποχής για την μάχη των Καρυών:

Εφημερίδα ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ στις 20 Οκτωβρίου του 1948.

«Κατά την εξερεύνησιν της περιοχής νοτίως του ακρωτηρίου Αράπης του Άθω ανευρέθησαν 2000 οκάδες ελαίου και 400 οκάδες σάπωνος κεκρυμμέναι υπό των συμμοριτών εις την άμμον. Τα ανευρεθέντα είδη θα διανεμηθούν εις τον πληθυσμόν».

Εφημερίδα ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ στις 28 Οκτωβρίου του 1948.

«Κατά τηλεγράφημα εκ Πολυγύρου Χαλκιδικής εις Άγιον Νικόλαον ανευρέθη υπο των εθνικών δυνάμεων πρόσφατος ομαδικός τάφος συμμοριτών. Καθ’ ομολογίαν του παραδοθέντος Αλεξάνδρου Καραμπάστου του συγκροτήματος Παπαγεωργίου, πρόκειται περί φονευθέντων συμμοριτών του συγκροτήματος τούτου, το οποίον κατά τας τελευταίας συμπλοκάς υπέστη μεγάλη πανωλεθρία άνευ προηγουμένου».

Γυναίκες αντάρτισσες στο Άγιο Όρος.

Μία πολύ ενδιαφέρουσα λεπτομέρεια της μάχης εκείνης αλλά και γενικότερα του εμφυλίου πολέμου στο Άγιο Όρος ήταν η παραβίαση του άβατου στις γυναίκες από τις αντάρτισες μέλη των δυνάμεων του ΔΣΕ . Μία από αυτές ήταν και Ευγενία Πέγιου που σε συνέντευξή της στην εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ περιγράφει τις αναμνήσεις της από την Αθωνική χερσόνησο.

Εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ στις 23 Σεπτεμβρίου 1999.

«Ξεκινήσαμε νύχτα. Έβρεχε. Θέλαμε τρόφιμα και ο μόνος χώρος, όπως έλεγαν οι παλιότεροι ήταν τα μοναστήρια. Είχαν τα πάντα. Πεινούσαμε και υποφέραμε. Οι απλοί άνθρωποι δεν μπορούσαν να μας δώσουν ούτε ψωμί. Περάσαμε μέσα από δάσος. Η πορεία ήταν μαρτύριο. Εμείς κινηθήκαμε προς τη μονή Ιβήρων. Ένιωθα ότι θα έπεφτα κάτω. Τρώγαμε κάστανα και αυτό μας στήριζε. Σκεφτόμουν ότι έκανα μεγάλη αμαρτία. Οι δικοί μου ήταν θεοσεβούμενοι. Ο πατέρας μου δούλευε στο Άγιον Όρος. Είναι αλήθεια ότι φοβήθηκα, όπως φοβόμουν και μετά, μήπως μου συμβεί κάτι κακό. Άκουγες τότε τόσα πολλά. Για τιμωρίες της Παναγίας, για θαύματα και όλα αυτά με επηρέαζαν. Είχα ακούσει ότι απαγορεύονταν να μπούνε γυναίκες στο Άγιο Όρος. Η διμοιρία μου έφτασε στη μονή Ιβήρων. Οι καλόγεροι δεν άνοιγαν την πόρτα. Εγώ δεν πυροβολούσα. Δεν κυκλοφορούσε κανείς. Τότε θυμάμαι ένας αντάρτης, Αλβανό τον φώναζαν, πήδηξε πάνω από την πόρτα και την άνοιξε. Εγώ δεν μπήκα μέσα. Περίμενα με το όπλο στο χέρι. Ήμουν μόνη. Πρέπει να ήταν και άλλες γυναίκες εκεί κοντά… Έγινε ότι έγινε, όμως πρέπει να πω ότι κανένας αντάρτης δεν προκάλεσε την παραμικρή ζημιά στα μοναστήρια. Είχαμε ανάγκη από τρόφιμα και ρούχα. Μέρες ζούσαμε τρώγοντας κάστανα. Εγώ φορούσα κάτι παπούτσια μεγαλύτερα από το νούμερό μου. Στις Καρυές γίνονταν μάχες με τους χωροφύλακες. Οι μοναχοί είχαν κρυφτεί. Δεν κυκλοφορούσε κανείς. Είχαν φοβηθεί… Αφού οι αντάρτες πήραν ότι πήραν, πήραμε το δρόμο της επιστροφής. Καθήσαμε σε ένα ξέφωτο στο Γομάτι. Μας εντόπισαν τα αεροπλάνα. Εκεί κοντά στα Νέα Ρόδα άρχισαν να μας κτυπούν. Θυμάμαι μια νέα κοπέλα. Πόντια ήταν, που είχε τραυματιστεί. Την μετέφεραν μέσα από ένα μονοπάτι στο βουνό. Στο δρόμο όλο φώναζε ‘ωχ μανούλα μου λελέβω’. Κάποια στιγμή πέθανε…»

Στην φωτογραφία βλέπουμε χωροφύλακες, μέλη της ΙΕΡΑΣ ΕΠΙΣΤΑΣΙΑΣ του ΑΓΙΟΥ ΟΡΟΥΣ και τον επικεφαλής της επιστασίας που εκείνη την περίοδο ήταν ο μοναχός Γρηγόριος της ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΑΓΙΟΥ ΔΙΟΝΥΣΙΟΥ.

Τελευταίες μάχες στο Άγιο Όρος.

Τα χρόνια περνάνε και πλησιάζουμε στο τέλος του εμφυλίου πολέμου με νικητή τις κυβερνητικές δυνάμεις. Στο Άγιο Όρος η τελευταία μάχη δόθηκε το Νοέμβριο του 1948.

Πιο συγκεκριμένα αρχές Νοεμβρίου του 1948 αντάρτες επιτίθενται στις μονές Καρακάλλου, Φιλοθέου και Εσφιγμένου. Στην συνέχεια κατευθύνονται στο εσωτερικό της χερσονήσου και στα μέσα Νοεμβρίου πλησιάζουν στην ιερά μονή Ζωγράφου όπου στις 17/11/1948 δίνεται μάχη με την Ελληνική Χωροφυλακή. Την 1^Η Δεκεμβρίου του 1948 επιτίθενται στο ιερό κελλί Πατερίτσα που βρίσκεται πάνω από τις Καρυές παίρνοντας ζώα και τρόφιμα.

Το ιερό κελλί Πατερίτσα έτσι όπως είναι σήμερα.

Αυτή ήταν η τελευταία μάχη στην εσωτερική επικράτεια του Αγίου Όρους. Στην ευρύτερη περιοχή το καλοκαίρι του 1949 έγινε ακόμη μία απόπειρα εισδοχής ανταρτών στην Αθωνική χερσόνησο. Πιο συγκεκριμένα στις 10 Ιουνίου του 1949  εκατόν πενήντα αντάρτες με αρχηγό τον Παπαγεωργίου προσπάθησαν να μπουν πάλι στην χερσόνησο. Προτού προλάβουν να περάσουν τα σύνορα έτσι ώστε να μην μπορούν να διωχθούν από τον Ελληνικό στρατό που απαγορευόταν να επιχειρεί στο Άγιο Όρος αποκλείστηκαν από αυτόν στα στενά του Ξέρξη. Αυτήν ήταν και η τελευταία επιχείρηση των ανταρτών που είχε σχέση με το Άγιο Όρος. Μάλιστα οι δυνάμεις της Ελληνικής Χωροφυλακής που βρισκόταν στην μέγιστη δύναμής της (160 άνδρες) και σαράντα πολιτοφύλακες έκανε εκκαθαριστικές επιχειρήσεις στο εσωτερικό της χερσονήσου ώστε να διώξει και τους τελευταίους τυχόν κρυμμένους σε αυτό  αντάρτες.

ΚΩΣΤΑΣ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ/ Ο αρχηγός των ανταρτών στο Άγιο Όρος.

Το στέλεχος των ανταρτών με τις περισσότερες συμμετοχές σε επιχειρήσεις στο Άγιο Όρος ήταν ο Κώστας Παπαγεωργίου. Η στρατιωτική του εκπαίδευση ήταν ως έφεδρος αξιωματικός του Ελληνικού Στρατού. Πολέμησε στο Αλβανικό μέτωπο και στην μάχη του Ελ Αλαμέϊν. Είχε το παρατσούκλι «Ρομπέν των δασών» γιατί πότε δεν φέρθηκε με βία στους ντόπιους και πάντοτε τους βοηθούσε. Μετά την αποχώρηση στην Αλβανία του ΔΣΕ επέλεξε να παραμείνει στην Ελλάδα και συγκεκριμένα στην Χαλκιδική όπου και συνελήφθη στις 8 Ιανουαρίου του 1950 στον οικισμό της Μεγάλης Παναγιάς. Έξι μέρες μετά την σύλληψή του εκτελέσθηκε στην Μεγάλη Παναγιά χωρίς καμίας μορφής δίκη. Μάλιστα ήταν τόσο μεγάλο το μίσος των κυβερνητικών για το πρόσωπό του που τον ξέθαψαν τρεις μέρες μετά την ταφή του φοβούμενη την δημιουργία μύθου ότι παραμένει ζωντανός και να τον παρουσιάσουν στους συγχωριανούς του που δεν μπορούσαν να το πιστέψουν.

Οι απόψεις των μοναχών για τους αντάρτες.

Οι απόψεις βέβαια των μοναχών ήταν επηρεασμένες και από τον έντονο αντικομμουνισμό της εποχής αλλά και διότι η δράση των ανταρτών είχε άμεσα επιπτώσεις στην ζωή τους. Αυτό που δέχονται όλες οι πλευρές είναι ότι κανένας καλόγερος δεν πειράχθηκε από τους αντάρτες παρόλα αυτά δεν παύει να είναι αρνητική πραγματικότητα η  αρπαγή δικών τους αγαθών από τους αντάρτες.

Ας  δούμε δηλώσεις μοναχών για τους αντάρτες στο περιοδικό «Αγιορείτικη Βιβλιοθήκη»:

·         Ο μοναχός Σάββας Φιλοθεάτης……….

«Κατά τας αρχάς Οκτωβρίου, συμμορία πολυμελής, έως 400, έχοντες μεθ’ εαυτών και γυναίκας συμμορίτισσας εισέβαλον εις το Άγιον Όρος, φέροντες συνάμα μεθ’ εαυτών πάμπολλα φορτηγά ζώα, διαρπάσσαντες δε και εξ Αγίου Όρους πολλά διεχύθησαν εις διαρπαγήν. Επικρατήσαντες επί 36 ώρας από της ι. Μονής Βατοπεδίου έως την Μορφωνού ελήστευσαν κατ’ αρχάς όλα τα παντοπωλεία των Καρυών. Επί εξ ώρας προς τρομοκράτησιν επυροβόλουν το διοικητήριον και την αστυνομίαν. Η δε μικρά δύναμις χωροφυλάκων φονεύσασα δύο συμμορίτας και τραυματίσασα πολλούς εξ αυτών, οίτινες ορμήσαντες επειράθησαν να πυρπολήσουν το Διοικητήριον χύνοντες πετρέλαιον, ίνα συλλάβωσιν τον διοικητήν, αλλά διασκορπισθέντες έφυγον άπρακτοι πυροβοληθέντες υπό των χωροφυλάκων.

Εντός των Καρυών εφόρτωσαν περίπου 30 ζώα υλικόν εκ διαφόρων ειδών, άλευρα, έλαια, βακαλάον, πανικά, υποδήματα  (όσα ευρέθησαν εντός υποδηματοποιείου) και άλλα τρόφιμα  φαγώσιμα, άτινα υπό της βίας της φυγής διεσκορπίζοντο εντός του δημοσίου δρόμου (…) Εις το τέλος του αυτού μηνός συμμορία αποτελουμένη από 50 περίπου άτομα εισήλθεν εις την ι. Μονήν του Καρακάλλου και έλαβεν 7 ζώα άτινα εφόρτωσεν άλευρα, έλαια, όσπρια και άλλα τρόφιμα και δύο ζώα αγωγιατών. Η αυτή συμμορία διελθούσα κατά ημίσειαν ώραν της νυκτός εκ της ι. Μονής Φιλοθέου έλαβεν εξ αυτής έναν ίππον , δύο ημιόνους αγωγιατών, 40 οκάδας φασόλια , δύο δοχεία με έλαιον, αφήρεσαν δε και από ένα μοναχόν τα υποδήματά του…».

« Ότε περιεκύκλωσαν οι συμμορίται το Ζωγρααφίτικον κονάκι και έβαλον κατ’ αυτού δια πυρός καταναγκάζοντες την ολίγηνδύναμιν χωροφυλάκων όπως παραδοθή, είς εκ  των συμμοριτών πυροβολήσας κατά της εικόνος του Αγίου Γεωργίου , ήτις ήτο ανηρτημένη άνωθεν της εξωθύρας , το μεν τζάμι της εικόνος έσπασεν , η  δε εικών του αγίου έμεινεν αβλαβής, αλλ’ ούτε και το βλήμα ευρέθη»…

·         Ο μοναχός Δανιήλ Δανιηλίδης…………..

«Επί τρεις ημέρας δράσσαντες δια του έργου της ληστρικής αυτών επιδρομής, αφ’ εσπέρας της Παρασκευής μέχρι της εσπέρας της Κυριακής, ουδεμία ελήφθη πρόνοια αντιστάσεως παρά της κυβερνήσεως, όπως προληφθή η σύλληψις αυτών. Και ενώ ο ασύρματος της αστυνομίας των Καρυών αμέσως ειδοποίησεν εκείνην την νύκτα της Παρασκευής, δυστυχώς ουδεμία ελήφθη δραστήριος φροντίς, όπως προλάβουν την μετ’ ελευθερίας απόδρασιν των ληστοσυμμοριτών, μετά τοσούτων φορτωμένων ζώων…».

Επίλογος – Τελικά τι επιδίωκαν και τι ζητούσαν οι αντάρτες από το Άγιο Όρος?

Στόχος των επιχειρήσεων των ανταρτών δεν ήταν η κατάκτηση εδαφών αλλά η απόκτηση τροφίμων και ρούχων. Ο στρατός του ΔΣΕ είχε πλήρη απουσία επιμελητηριακής υποστήριξης. Εκτός από θέμα μη σωστής οργάνωσης δεν είχε και τα υλικά για να παράσχει υποστήριξη στους μαχόμενους αντάρτες του. Επίσης όταν τους δίνονταν ευκαιρία οι αντάρτες άρπαζαν εργαζόμενους στα μοναστήρια και τους στρατολογούσαν βίαια. Τα παραπάνω αποδεικνύονται και από την ίδια την δράση των ανταρτών αλλά και από το ότι δεν πειράχθηκαν ποτέ καλόγεροι αλλά και στις μάχες με την χωροφυλακή δεν επιδίωξαν την εξόντωση των χωροφυλάκων αλλά αντίθετα τον περιορισμό τους μέσα στα στρατόπεδα και στους σταθμούς τους ώστε να μπορούν να κάνουν άνετα την δουλειά τους . Από την άλλη πλευρά τα παράπονα των ίδιων των μοναχών μας οδηγούν σε ένα περίεργο συμπέρασμα:

Καταρχήν ο στρατός που βέβαια απαγορευόταν να εισβάλει στην περιοχή απέφευγε στα περίχωρα του Αγίου Όρους την άμεση εμπλοκή τους με τις ανταρτικές δυνάμεις και επίθεση μόνο από αέρος με πολεμικά αεροσκάφη της Βασιλικής Αεροπορίας, ενώ η Ελληνική Χωροφυλακή γενικά αντιδρούσε καθυστερημένα και πάντα απέφευγε τις μάχες με τους πεινασμένους αντάρτες ξέροντας ότι πολύ γρήγορα θα απομακρυνθούν.

Άνδρες της Ελληνικής Χωροφυλακής στο Άγιο Όρος στην διάρκεια του εμφυλίου πολέμου. Ενώ σε όλη την υπόλοιπη Ελλάδα η χωροφυλακή είχε δευτερεύον ρόλο στις μάχες στο Άγιο Όρος είχε αναγκαστικά τον πρωτεύον αφού ο στρατός δεν μπορούσε να αναπτυχθεί σε αποστρατικοποιημένη ζώνη.