ΟΡΟΛΟΓΙΑ-ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΜΟΝΑΣΤΙΚΩΝ ΙΔΡΥΜΑΤΩΝ ΣΤΟ ΑΓΙΟ ΟΡΟΣ

Μπαίνοντας στο ΑΓΙΟ ΟΡΟΣ ακούμε από πολλούς διάφορους όρους, που μας φαίνονται γνωστοί αλλά στην πραγματικότητα δεν κατανοούμε την ακριβή έννοιά τους και τις διαφορές τους με άλλες όρους. Για παράδειγμα ακούμε συνεχώς να λένε μονές, σκήτες κλπ. Ποιες είναι μονές, και τι σημαίνει μονές? Αντίστοιχα πότε μία εγκατάσταση στο ΑΓΙΟ ΟΡΟΣ είναι σκήτη? Τι διαφορές έχουν οι σκήτες από τις μονές? Τα κελιά? Άλλο κελιά και άλλο καλύβες? Τα καθίσματα τι είναι? Στην σημερινή ανάρτηση θα ασχοληθούμε με την ορολογία που χρησιμοποιείτε στο ΑΓΙΟ ΟΡΟΣ, εξετάζοντας την κατηγοριοποίηση των φορέων της Αθωνικής χερσονήσου έτσι ώστε όταν λέμε κάτι, να ξέρουμε τι ακριβώς εννοούμε. Λοιπόν ξεκινάμε:

Καταρχήν το ΑΓΙΟ ΟΡΟΣ σήμερα είναι ένα μοναστικό ίδρυμα το οποίο χωρίζεται σε έξι κατηγορίες: μοναστήρια, σκήτες, κελιά, καλύβες, καθίσματα και ερημητήρια. Θα αναφερθούμε σε κάθε κατηγορία ξεχωριστά έτσι ώστε να γνωρίζουμε τι ακριβώς σημαίνει, ποια είναι τα χαρακτηριστικά της και ποιες οι διαφορές της από τις άλλες.

ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΑ

Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΑΓΙΟΥ ΔΙΟΝΥΣΙΟΥ

Τα μοναστήρια στο ΑΓΙΟ ΟΡΟΣ είναι είκοσι (20) και δεν μπορούν να αυξηθούν ή να μειωθούν. Δεκαεπτά από αυτά είναι Ελληνικά. Τα ελληνικά μοναστήρια στην αθωνική χερσόνησο είναι τα κάτωθι:

1. Μεγίστης Λαύρας
2. Βατοπεδίου
3. Ιβήρων
4. Αγίου Διονυσίου
5. Κουτλουμουσίου
6. Παντοκράτορος
7. Ξηροποτάμου
8. Δοχειαρίου
9. Καρακάλου
10. Φιλοθέου
11. Σίμωνος Πέτρας
12. Αγίου Παύλου
13. Σταυρονικίτα
14. Ξενοφώντος
15. Οσίου Γρηγορίου
16. Εσφιγμένου
17. Κωνσταμονίτου

Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΟΣΙΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ

Επίσης έχουμε ένα ρώσικο μοναστήρι που είναι η μονή Αγίου Παντελεήμωνος, ένα Σέρβικο που είναι η μονή Χιλανδαρίου και τέλος ένα βουλγάρικο που είναι η μονή Ζωγράφου.

Από κτηριακής πλευράς τα μοναστήρια συνήθως περιβάλλονται από τετραώροφα κτίρια με πυργοειδή μορφή στα οποία τα κελιά των μοναχών τοποθετούνται σε διαφορετικά τμήματα. Εξωτερικά τα κτίρια έχουν μπαλκόνια.

Στα μοναστήρια κάθε μοναχός έχει ένα μικρό ορθογώνιο δωμάτιο με πολύ λίγα πράγματα μέσα σ’αυτό. Όλοι οι μοναχοί αρχικά πρέπει να ζήσουν σε μοναστήρια και στην συνέχεια μπορούν να πάνε σε άλλες κατηγορίες. Αποκτούν την ελληνική υπηκοότητα όταν είναι δόκιμοι ή όταν γίνονται μοναχοί, χωρίς άλλες διαδικασίες στο Άγιο Όρος.

Κάθε μονή περιβάλλεται από έναν ισχυρό τοίχο ο οποίος στο παρελθόν ήταν αρκετά ικανός για να παρέχει ασφαλή κατοίκηση. Στους τοίχους υπάρχουν πύργοι με πολεμίστρες. Τα μοναστήρια είναι όλα κοινοβιακά. Στα κοινόβια όλα είναι κοινά. Κτίρια, εργασία, φαγητό και προσευχή. Οι περισσότεροι ναοί των μοναστηριών που ονομάζονται καθολικά έχουν ένα ιδιαίτερο αρχιτεκτονικό ρυθμό που ονομάζεται Αγιορείτικος. 

Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΑΓΙΟΥ ΠΑΝΤΕΛΕΗΜΩΝΟΣ (ΡΩΣΙΚΟ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙ)

Η διοικητική εξουσία διεξάγεται από τον ηγούμενο ο οποίος είναι ο διά βίου πνευματικός πατέρας της μονής. Εκλέγεται από τους μοναχούς και παραμένει στην συγκεκριμένη θέση  για τουλάχιστον έξι χρόνια.

Τέλος το κάθε μοναστήρι έχει στην ευθύνη του μία γεωγραφική περιοχή. Έτσι η αθωνική χερσόνησος είναι χωρισμένη σε είκοσι (όσα και τα μοναστήρια) διοικητικές περιοχές.

ΣΚΗΤΕΣ

Η ΙΕΡΑ ΣΚΗΤΗ ΑΓΙΑΣ ΑΝΝΑΣ

Είναι ομάδες μονοκατοικιών που έχουν ιδρυθεί σε μια περιοχή που ανήκει διοικητικά σε κάποιο μοναστήρι. Η ίδρυση της σκήτης γίνεται με απόφαση που ονομάζεται πράξη της Μονής στην οποία υπάγεται διοικητικά η περιοχή στην οποία βρίσκεται η σκήτη και επικυρώνεται με διάταγμα του Πατριαρχείου. Ο αριθμός των μοναχών της σκήτης έχει καθοριστεί από την Πράξη Ίδρυσης που έχει εκδώσει η μονή. Η ρύθμιση των εσωτερικών εργασιών κα της λειτουργίας της σκήτης εγκρίνεται από το μοναστήρι. Οι Σκήτες είναι ειδικές ή κοινοβιακές. Οι ειδικές είναι ένας αριθμός από καλύβες γύρω από έναν κύριο ναό που ονομάζεται «Κυριακό». Οι κοινοβιακές λειτουργούν όπως τα μοναστήρια, δηλαδή όλα είναι κοινά, από το φαγητό εώς και την προσευχή.

Κάθε κελί που διαμένουν μοναχοί και ανήκει σε κάποια σκήτη έχει δικό του πολύ μικρό ναό εκτός από τον κοινό ναό (το Κυριακό). Ούτως ή άλλως, όλοι οι μοναχοί τις Κυριακές και τις αργίες, εκκλησιάζονται όλοι μαζί στο Κυριακό, ενώ κατά τη διάρκεια των υπόλοιπων ημερών διατελούν την προσευχή στο δικό τους κελί. Ο επικεφαλής της σκήτης ονομάζεται Δίκαιος και εκλέγεται από τους μεγαλύτερους μοναχούς των κελιών, για ένα έτος. Ασχολείται με θέματα όπως η φροντίδα της φιλοξενίας των προσκυνητών καθώς και η εκτέλεση των πνευματικών υπηρεσιών στο Κυριακό. Αντιπροσωπεύει επίσης τη σκήτη όπου χρειάζεται.

Στις κοινοβιακές σκήτες ο Δίκαιος ονομάζεται ηγούμενος, και αυτός ο τίτλος τον ακολουθεί μέχρι το θάνατό του. Η εκλογή του εγκρίνεται από το μοναστήρι. Τα κτίσματά των κοινοβιακών σκητών μοιάζουν πολύ με αυτά των μοναστηριών, αλλά δεν μπορούν ποτέ να γίνουν μοναστήρια. Σήμερα στο Άγιο Όρος υπάρχουν συνολικά 12 σκήτες. Αυτές είναι:

Καταρχήν οι κοινοβιακές είναι τέσσερις.

1. Η Σκήτη του Προφήτη Ηλία που ήταν παλαιότερα ρωσική και σήμερα είναι ελληνική, υπάγεται στη Μονή Παντοκράτορος.
2. Η Σκήτη Τιμίου Προδρόμου που είναι ρουμανική, και υπάγεται στη Μονή Μεγίστης Λαύρας.
3. Η Σκήτη Αγίου Ανδρέα, λέγεται και Σεράι, ήταν ρωσική ενώ σήμερα είναι ελληνική κσι υπάγεται στη Μονή Βατοπεδίου.
4. Η Σκήτη της Θεοτόκου ή Βογορόδιτσα που είναι ρωσική, και υπάγεται στη Μονή Αγίου Παντελεήμονος.

Η ΙΕΡΑ ΣΚΗΤΗ ΑΓΙΟΥ ΑΝΔΡΕΑ

Οι υπόλοιπες ιδιόρρυθμες είναι οχτώ.

1. Η Σκήτη Ευαγγελισμού της Θεοτόκου ή Ξενοφωντική Σκήτη, που υπάγεται στη Μονή Ξενοφώντος.
2. Η Νέα Σκήτη ή Σκήτη του Πύργου, που υπάγεται στη Μονή Αγίου Παύλου.
3. Η Σκήτη Αγίας Άννας που υπάγεται στη Μονή Μεγίστης Λαύρας.
4. Η Σκήτη Αγίας Τριάδος ή Σκήτη Καυσοκαλυβίων, που υπάγεται επίσης στη Μονή Μεγίστης Λαύρας.
5. Η Σκήτη Αγίου Δημητρίου ή Λακκοσκήτη, που είναι ρουμάνικη και υπάγεται στη Μονή Αγίου Παύλου.
6. Η Σκήτη Τιμίου Προδρόμου, που υπάγεται στη Μονή Ιβήρων.
7. Η Σκήτη Αγίου Παντελεήμονος, που υπάγεται στη Μονή Κουτλουμουσίου.
8. Η Σκήτη Αγίου Δημητρίου, που υπάγεται στη Μονή Βατοπεδίου.

ΚΕΛΙΑ

ΙΕΡΟ ΚΕΛΙ ΑΓΙΟΥ ΜΑΡΟΥΔΑ

Τα κελιά του Αγίου Όρους είναι ιδρύματα με έναν ναό και ένα κτίριο που αποτελείται από κελιά και βοηθητικούς χώρους. Ο επικεφαλής του κελιού ονομάζεται γέροντας και οι υπόλοιποι είναι οι υπάλληλοί του. Ο αριθμός των μοναχών δεν μπορεί να είναι πάνω από εννέα σε κάθε κελί. Αυτοεξυπηρετούνται, καλλιεργώντας ένα μικρό κομμάτι γης, ζωγραφίζοντας και σμιλεύοντας το ξύλο για να σχηματίσουν εικόνες, δημιουργώντας θυμιάματα και κομποσχοίνια.

ΙΕΡΟ ΚΕΛΙ ΑΓΙΟΥ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΥ

ΚΑΛΥΒΙΑ

ΚΑΛΥΒΑ ΤΗς ΛΑΚΟΣΚΗΤΗΣ

Οι καλύβες είναι μικρές και απομονωμένες κατοικίες για δύο ή τρεις μοναχούς που τους έχουν δώσει να μείνουν από τη μονή στην οποία ανήκει η περιοχή. Οι μοναχοί στις καλύβες αυτοεξυπηρετούνται με τις χειροτεχνίες τους.

ΚΑΛΥΒΑ ΤΗς ΛΑΚΟΣΚΗΤΗΣ

ΚΑΘΙΣΜΑΤΑ

Τα καθίσματα είναι μικρές καλύβες με ένα μοναχό. Η μονή παραχωρεί τη θέση στον μοναχό. Ζει εκεί για πάντα και παίρνει από το μοναστήρι μόνο το απολύτως απαραίτητο φαγητό.

ΕΡΗΜΗΤΗΡΙΑ

Τα ερημητήρια είναι μικρά καθίσματα στα οποία μένουν οι λεγόμενοι ασκητές. Βρίσκονται σε εγκαταλελειμμένα και ιερά μέρη, μερικές φορές σε βράχους και δυσπρόσιτες κορυφές και μερικές φορές σε σπηλιές και σχισμές των βράχων όπου οι μοναχοί εγκαθιστούν τα απρόσιτα καταφύγια τους. Ζουν εκεί νηστεύοντας, με αγρυπνίες και ατελείωτες προσευχές, μελετώντας τη Διαθήκη και το φαινόμενο του θανάτου.

Όλες οι εγκαταστάσεις του Αγίου Όρους λειτουργούν σύμφωνα με το βυζαντινό σύστημα των είκοσι τεσσάρων ωρών και σύμφωνα με το ιουλιανό ημερολόγιο. Στη δύση του ήλιου, η ώρα στο Άθω είναι 12:00 όλες τις εποχές, με εξαίρεση τη μονή Ιβήρων, όπου η ώρα είναι 12:00 όταν ο ήλιος ανατέλει. Τους επόμενους μήνες θα κάνουμε αναρτήσεις με αναλυτικές παρουσιάσεις για κάθε κατηγορία ιδρυμάτων στο ΑΓΙΟ ΟΡΟΣ.